Effect of planting pattern on grain yield and agronomic traits of corn cultivars in Jiroft, Iran

Afsharmanesh, Gh.

doi:10.22092/aj.2014.100938

Journals List

Effect of planting pattern on grain yield and agronomic traits of corn cultivars in Jiroft, Iran

پژوهش های کاربردی زراعی

Article 16, Volume 27, Issue 102, April 2014, Pages 124-130 PDF (508.94 K)

Document Type: Research Paper

DOI: 10.22092/aj.2014.100938

Author

Gh. Afsharmanesh^*

Member of Scientific Group, Jiroft and Kahnouhj Agriculture Research Center

Abstract

In order to find the most appropriate planting patter and cultivar of grain corn, an experiment was conducted in Agriculture Research Station of Jiroft and Kahnooj, Iran for two years in 2007 and 2008 as a split-plot experiment based on a randomized complete blocks design with three replications. The main plot was planting patter at four levels of normal planting (single-row on one furrow), double-row on one furrow, in-furrow, or in-furrow planting and the conversion to normal. The sub-plot was the corn cultivars at four levels of hybrid single-cross 704, hybrid single-cross Karaj 700, hybrid single-cross 647 or hybrid single-cross 500. The results of two consecutive years showed that the effect of planting patter was significant on corn grain yield at 5% statistical level and the effect of cultivar was significant on corn grain yield at 1% statistical level. The highest grain yields were produced by the planting pattern of in-furrow and the conversion of normal and the pattern of double-row planting on one furrow (14.95 and 14.18 t/ha, respectively). In addition, the highest grain yield were produced by the cultivars hybrid single-cross 704 and hybrid single-cross Karaj 700 (15.81 and 14.60 t/ha, respectively). Therefore, given the availability of planting machines, the most appropriate planting patter of corn in Jiroft and Kahnooj is the in-furrow pattern and the conversion normal patter at 5-7-leaf stage as well as double-row planting on one furrow.

Full Text

مقدمه و بررسی منابع:

ذرت (Zea mays L.) از قدیمی‌ترین گیاهان زراعی مورد استفاده انسان، دام خصوصاً طیور است و در بین محصولات کشاورزی از نظر عملکرد و میزان تولید در دنیا رتبه اول و از نظر سطح زیر کشت مقام سوم بعد از گندم و برنج را دارد (نورمحمدی و همکاران 1380). هم‌چنین ذرت یکی از با ارزش‌ترین گیاهان در ایران بوده و دارای متوسط عملکرد دانه حدود 8 تن دانه در هکتار می‌باشد که با بهینه‌سازی عوامل تولید می‌توان آن را افزایش داد (Shakarami and Rafiee, 2009).

مناطق جنوب استان کرمان شامل جیرفت، عنبرآباد، رودبار، کهنوج، قلعه‌گنج و منوجان با میانگین سطحی معادل 12401 هکتار از اراضی خود را به کشت ذرت اختصاص داده‌اند (بی‌نام، 1388). این مناطق دارای مستعدترین اراضی و شرایط آب و هوایی برای کشت این محصول می‌باشد. بطوریکه امکان کاشت ذرت دوبار در سال را امکانپذیر می‌سازد (افشارمنش، 1386).

یدوی و همکاران (1386) گزارش کردند که با ترویج کشت دو ردیفه ذرت و بکارگیری تراکم‌های بالاتر می‌توان بدون کاربرد علف‌کش‌های شیمیایی و از طریق تقویت توان رقابتی گیاه زراعی، شاخص‌های رشد تاج‌خروس را تضعیف نمود.

رفیعی (1386) با بررسی اثر تراکم بوته و آرایش کاشت مناسب بر روی ذرت دانهای کرج 700 گزارش کرد که با الگوی کاشت دو ردیفه ذرت دانهای رقم 700 امکان افزایش تراکم بوته وجود دارد و تیمار آرایش کاشت دو ردیفه با تراکم بوته 95 هزار بوته در هکتار عملکردی معادل 24/12 تن در هکتار دانه تولید که نسبت به الگوی کاشت یک ردیفه برتری نشان داد.

اسکندری و همکاران (1386) اثر علف‌کش‌ها و روش‌های کاشت ذرت را بر روی برخی صفات فیزیولوژیکی بررسی ‌نمودند آنها گزارش کردند که در تیمار شاهد بدون علف هرز میزان عملکرد دانه ذرت از آرایش کاشت یک ردیف روی پشته، دو ردیف روی پشته، یک ردیف کف جوی و تبدیل جوی به پشته به ترتیب 4/9، 26/9، 81/8 و 15/10 (تن در هکتار) حاصل شد اما در تیمار شاهد با علف‌های هرز، بدون مصرف علف‌کش عملکرد دانه ذرت آرایش‌های کاشت بالا به ترتیب 49/3، 77/5، 98/4 و 79/5 تن در هکتار بود.

بالاترین عملکرد دانه ذرت در شرایط خوزستان از آرایش کاشت دو ردیفه نسبت به یک ردیف کاشت روی پشته نیز گزارش شد(مرعشی و همکاران 1386 و برزگری 1381).

شاکرمی و رفیعی (Shakarami and Rafiee, 2009) گزارش کردند که عملکرد دانه ذرت از آرایش کاشت، یک ردیفه روی پشته از 0/9311 کیلوگرم در هکتار به 2/10609 کیلوگرم در هکتار در آرایش کاشت دو ردیف روی پشته افزایش پیدا کرد. هم‌چنین تعداد دانه در بلال از 0/546 به 3/576 در کشت دو ردیفه افزایش و تعداد دانه در ردیف از 7/31 مربوط به یک ردیف روی پشته به 4/39 دانه در ردیف بلال در آرایش کاشت دو ردیف روی یک پشته افزایش پیدا کرد.

فاتح و همکاران (1385) گزارش کردند بالاترین عملکرد دانه ذرت از کاشت دو ردیفه و تک ردیفه به ترتیب 87/8 و 8 تن در هکتار حاصل شد و هم‌چنین در کشت دو ردیفه و تک ردیفه به ترتیب 14 و 13 ردیف دانه در بلال بود و وزن هزار دانه تحت تأثیر هیچ یک از تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت.

سورنسن و همکاران (Sorensen et al., 2006) در آزمایشی اثر الگوی کاشت و تراکم بوته و هم‌چنین مقادیر کود نیتروژن را بر روی عملکرد دانه ذرت بررسی و گزارش نمودند عملکرد دانه ذرت در الگوی کاشت تک ردیفه در سال اول و دوم به ترتیب 10640 و 9548 کیلوگرم در هکتار و عملکرد دانه ذرت را در الگوی کاشت دو ردیفه 10870 کیلوگرم در سال اول و 9224 کیلوگرم در هکتار در سال دوم بود و در الگوی کاشت دو ردیفه روی یک پشته گیاهان با فواصل مناسبی بین و داخل ردیف‌ها آرایش یافتند و باعث کاهش رقابت برای گرفتن آب، مواد غذایی و نور خورشید می‌شود.

جونز (Jones, 2008) در آزمایشی دو ساله در سال‌های 2006 و 2007 الگوی کشت دو ردیفه روی یک پشته را برای ذرت علوفهای در منطقة شناندوا به علت بالا بودن راندمان مصرف آب توصیه نمودند. آنها میزان عملکرد علوفه خشک را 50 و 45 تن در هکتار به ترتیب از تیمارهای الگوی کاشت دو ردیفه و تک ردیفه گزارش کردند. ایلماز و همکاران (Yilmaz et al., 2008) گزارش کردند که در کشت دو ردیفة ذرت عملکرد علوفة تر و خشک به ترتیب 16 و 10 درصد به ترتیب نسبت به کشت یک ردیفه افزایش نشان دادند و کشت دو ردیفه را به عنوان یک تکنیک برای سودآوری بیشتر ذرت توصیه نمودند. گوزیوبنلی (Gozubenli, 2010) بالاترین عملکرد دانه ذرت را از کاشت یک ردیفة مرسوم و دو ردیفه روی یک پشته به ترتیب 11281 و 10632 کیلوگرم در هکتار گزارش کردند.

ساترویت و همکاران (Satterwhite et al., 2006) گزارش کردند که تولید ذرت در فاصله ردیف‌های کاشت باریک‌تر افزایش می‌یابد و کانوپی زودتر بسته می‌شود. و با توجه به محدودیت‌ها، کشت دو ردیفه روی یک پشته را برای ذرت پیشنهاد کردند و هم‌چنین شاخص سطح برگ را برای کاشت دو ردیفه روی یک پشته 31/3 و برای کاشت یک ردیف 9/2 اعلام نمودند و در منطقه دیگر شاخص سطح برگ را برای ذرت 6/2 و برای تک ردیفه 31/2 برآورد کردند. با توجه به بررسی‌های فوق این آزمایش به منظور تعیین مناسب‌ترین الگوی کاشت و رقم ذرت دانه‌ای در منطقه اجرا گردید.

مواد و روشها:

به منظور بررسی و تعیین مناسب‌ترین الگوی کاشت و رقم مناسب کاشت ذرت در منطقه جیرفت آزمایشی با استفاده از کرت‌های یکبار خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در دو سال زراعی 87 – 1386 در اراضی مرکز تحقیقات کشاورزی جیرفت اجرا شد. که در آن الگوی کاشت بعنوان فاکتور اصلی در 4 سطح شامل: 1- کاشت معمولی (یک ردیف کاشت وسط پشته)، 2- کشت دو ردیف ذرت روی یک پشته، 3- کشت کف جوی و تبدیل جوی به پشته در مرحله 7 – 5 برگی، 4- کشت ذرت در کف جوی و ارقام ذرت بعنوان فاکتور فرعی در 4 سطح شامل: هیبرید سینگل کراس 704، کرج 700، 647 و 500 مورد بررسی قرار گرفتند. ابتدا جهت آگاهی از وضعیت فیزیکی و شیمیایی خاک دو نمونه مرکب از اعماق 25 – 0 و 50 – 25 سانتی‌متری پروفیل خاک تهیه شد که نتایج آن در جدول (1) ارائه شده است.

سپس قطعه زمین مورد نظر بوسیله شخم و دو دیسک عمود بر هم و لولر آماده شد. با استفاده از شیارساز، جوی و پشته‌هایی با فواصل 75 سانتی‌متر ایجاد گردید. مصرف کودهای شیمیایی براساس 180 کیلوگرم نیتروژن خالص از منبع اوره، 100 کیلوگرم فسفر برحسب P₂O₅ از منبع کود سوپر فسفات تریپل و 150 کیلوگرم در هکتار پتاسیم برحسب K₂O از منبع سولفات پتاس بود. تمامی کود فسفره و پتاسه به همراه کود نیتروژنه همزمان با کاشت، کود نیتروژنه در مرحله 9 – 7 برگی و باقیمانده کود نیتروژنه در مرحله ظهور گل‌آذین نر (گل تاجی) به مصرف رسید. هر تیمار شامل 4 خط کاشت به طول 6 متر و عرض 3 متر، فاصله بین تیمارهای فرعی یک فارو نکاشت، فاصله بین تیمارهای اصلی دو فارو نکاشت و فاصله بین تکرارها 2 متر در نظر گرفته شد. تراکم بوته برای همه الگوهای کاشت بجز الگوی کاشت دو ردیفه 75 هزار بوته در هکتار و برای الگوی کاشت دو ردیفه 85 هزار بوته در هکتار بود. کاشت بصورت کپهای و در هر کپه 4 عدد بذر کشت شد. پس از سبز شدن در مرحله 5 – 4 برگی اقدام به تنک کردن نموده و یک بوته در هر کپه نگهداری شد. تاریخ کاشت برای ارقام 18 مردادماه بود و برداشت رقم 704 در حدود 142 روز و ارقام کرج 700، 647 و 500 به ترتیب 135 و 132 روز پس از کاشت انجام شد. یادداشتبرداریها و اندازهگیریها شامل ارتفاع بلال از سطح زمین، تعداد ردیف در بلال، تعداد دانه در ردیف و وزن هزار دانه بود. در هنگام برداشت دو خط کناری بعنوان حاشیه و نیممتر از بالا و پایین حذف و سپس برداشت از سطحی معادل 5/7 مترمربع انجام شد و سپس آنالیز واریانس در هر سال جداگانه و سپس مرکب دو ساله با استفاده از نرمافزار MSTAT C انجام و مقایسه میانگینها با استفاده از آزمون چند دامنهای دانکن انجام و مناسبترین ترکیب تیماری انتخاب و توصیه شد.

جدول 1- نتایج تجزیه خاک قبل از اجرای آزمایش

Table 1:Physical and chemical properties of soil

عمق (cm)

Soil depth

درصد اشباع

%sp

واکنش کل اشباع

pH of paste

هدایت الکتریکی

Ec _ds/m

ازت کل %N

فسفر قابل جذب

P (A.V)

ppm

پتاسیم قابل جذب

K (A.V)

ppm

بافت خاک

Texture

0 – 25

8.1

2.1

0.04

210

Sandy loam

25 – 50

8.2

1.5

0.03

190

Loamy sand

N = total nitrogen Ec = Electrical conductivity of saturated soil extract

P = Phosphorus (ppm) K = Potassium (ppm)

نتایج و بحث:

با توجه به نتایج جدول 2 اثر سال بر روی کلیه صفات اندازه‌گیری شده شامل عملکرد دانه، تعداد ردیف در بلال، تعداد دانه در ردیف، وزن هزار دانه و ارتفاع از لحاظ آماری معنی‌دار شد. اثر الگوی کاشت در تجزیه مرکب دو ساله بر روی عملکرد دانه، تعداد دانه در ردیف و ارتفاع گیاه اختلاف معنی‌داری را در سطح آماری 5% نشان دادند. اثر ارقام بر روی کلیه صفات اندازهگیری شده ذرت در تجزیه مرکب دو ساله در سطح آماری 1% اختلاف بسیار معنی‌دار را نشان دادند. چنین به نظر میرسد که در مجموع دو سال با توجه به شرایط حاکم بر اجرای آزمایش، تغییرات بدست آمده ناشی از کاربرد تیمارهای آزمایشی بوده است. اثر متقابل بین الگوی کاشت و ارقام بر روی هیچ کدام از صفات معنی‌دار نگردید.

جدول 2– تجزیه واریانس مرکب عملکرد دانه، تعداد ردیف در بلال، تعداد دانه در ردیف بلال، وزن هزار دانه و ارتفاع بوته ذرت

Table 2: Combined variance analysis (mean squares) for grain yield, Row nimber/ raw, Kernal number/ raw, 1000 kernel weight and Plant height.

میانگین مربعات Mean squares						منابع تغییرات	S.O.V.
ارتفاع Plant height	وزن هزار دانه 1000 kernel weight	تعداد دانه در ردیف Kernel number / row	تعداد ردیف Row number / raw	عملکرد دانه grain yield	درجه آزادی (df)	منابع تغییرات	S.O.V.
7004.17**	31126.04**	184.46**	12.04*	237.72**	1	سال	Year (Y)
68.98	2024.43	27.71	0.92	5.00	4	خطا	Error
681.49**	886.56^ns	42.98*	3.63^ns	16.48*	3	الگوی کاشت	Sowing pattern (P)
105.44^ns	694.73^ns	8.40^ns	2.65^ns	2.23^ns	3	الگوی کاشت × سال	Y × P
51.88	1136.53	9.56	1.50	3.54	12	خطا	Error
4655.90^ns	7080.84**	173.43**	19.40**	58.41**	3	رقم	Variety (V)
804.58**	32.60.51^ns	74.56*	3.46^ns	9.89^ns	3	رقم × سال	Y × V
84.31^ns	1531.12^ns	19.32^ns	1.73^ns	5.57^ns	9	الگوی کاشت × رقم	P × V
148.27^ns	1507.95^ns	22.59^ns	1.37^ns	3.31^ns	48	سال × الگوی کاشت × رقم	P × V × Y
118.85	1595.36	18.01	2.06	4.71		خطا	Error
15.40	12.08	10.44	8.71	15.58		ضریب تغییرات	C.V%

Ns، * و ** به ترتیب غیرمعنیدار و معنیدار در سطح 5 درصد و 1 درصد

Ns, * and **: Not significant, significant at 5% and 1% levels respectively.

جدول 3– مقایسه میانگین اثر الگوی کاشت و ارقام ذرت بر عملکرد دانه در سالهای (1387 و 1386)

Table 3: Mean comparison of the effects of sowing pattern and corn cultivars on grain yield (2008 – 2009)

عملکرد دانه (t/ha) (Yield of grain)			تیمار Treatment
مرکب دو ساله (Combined)	سال دوم (Second year)	سال اول (First year)	تیمار Treatment
			الگوی کاشت Sowing pattern
13.6b	12.1ab	15.1ab	معمولی P₁
14.2ab	12.9a	15.4ab	دو ردیفه P₂
13b	11.4b	14.6b	کف جوی P₃
15a	13a	17a	تبدیل جوی به پشته P₄
			رقم Variety
15.8a	13.7a	17.9a	سینگل کراس 704 V₁
14.6a	12.5ab	16.8a	سینگل کراس کرج 700 V₂
12.8b	11.7b	13.8b	سینگل کراس 647 V₃
12.5b	11.5b	13.5b	سینگل کراس 500 V₄

میانگینهای دارای حروف مشابه در هر ستون براساس آزمون چند دامنهای دانکن در سطح 5% تفاوت معنیداری ندارند.

Means followed by similar letters in each column are not signficatly different at 5%. Problity level according to MultipleRange test.

P₁ : Single row P₃ : on line in furrow

P₂ : twin row P₄ : on line in furrow and replace furrow by row

V₁ : Single cross 704 V₂ : Single cross 700 Karaj

V₃ : Single cross 647 V₄ : Single cross 500

بالاترین عملکرد دانه ذرت حدود 17 تن در هکتار در سال اول از تیمار الگوی کاشت کف جوی و تبدیل جوی به پشته حاصل گردید که با تیمارهای کشت دو ردیف و روش کشت معمولی به ترتیب با عملکردهای معادل 4/15 و 1/15 اختلاف معنیداری نداشتند و کمترین عملکرد دانه ذرت از الگوی کاشت کف جوی به میزان 58/14 تن در هکتار بدست آمد.

در سال دوم آزمایش همانند سال اول بین تیمارهای الگوی کاشت کف جوی و تبدیل جوی به پشته و تیمار کاشت دو ردیفه و کشت معمولی از لحاظ آماری اختلافی مشاهده نگردید با این تفاوت که بالاترین عملکرد دانه ذرت از الگوی کاشت دو ردیفه روی یک پشته حدود 13 تن در هکتار و کمترین عملکرد 4/11 تن در هکتار از الگوی کاشت کف جوی حاصل گردید. علت کاهش عملکرد در سال دوم مواجه شدن مرحلة گردهافشانی ذرت با درجه حرارتهای بالای 38 درجه سانتیگراد بود. در مجموع دو سال آزمایش بالاترین عملکردهای دانه ذرت از الگوی کاشت کف جوی و تبدیل جوی به پشته حدود 15 تن در هکتار و از الگوی کاشت دو ردیفه 2/14 تن در هکتار حاصل شد که نسبت به دو الگوی دیگر کاشت برتری نشان دادند (جدول 3). برخی از محققان بالا بودن عملکرد ذرت در الگوی کاشت دو ردیفه نسبت به تک ردیفه را کاهش فاصله بین ردیف‌های کاشت و کاهش رقابت بین بوته‌ها را روی ردیف دانستند (سیده‌وند و همکاران 1379 و زعفریان و همکاران 1383). کریمی و گمرکچی (Karimi and Gomrokchi, 2011) بالاترین عملکرد دانة ذرت را 9/12 از الگوی کاشت دو ردیفه روی یک پشته گزارش کردند. اسکندری و همکاران (1386) در تیمارهای شاهد (کنترل علف‌های هرز) بالاترین عملکرد دانه ذرت را از تیمار کف جوی و تبدیل جوی به پشته حدود 15/10 تن در هکتار و در تیمارهای شاهد (بدون مصرف علف‌کش) بالاترین عملکرد دانه را از تیمار کشت کف جوی و تبدیل جوی به پشته و دو ردیفه روی یک پشته به ترتیب 77/5 و 79/5 (تن در هکتار) گزارش کردند. دیهیم‌فرد و همکاران (1383) گزارش کردند که با استفاده روش‌های زراعی مانند روش کاشت دو ردیف روی پشته و بخصوص یک ردیف کف جوی و تبدیل جوی به پشته که تأثیر مشابهی مانند کاهش فاصله بین ردیف‌های کشت دارد. بالا بودن عملکرد در کشت کف جوی و تبدیل جوی به پشته را که هم زمان با مصرف کود نیتروژن به صورت سرک میباشد ضمن خاک‌دهی پای بوتهها و مخلوط شدن خاک با کود باعث از بین رفتن علفهای هرز و افزایش توان رقابتی گیاه با علفهای هرز میشود. اسپارگیو و بیولی (Sprague and Buelly, 1988) بالا بودن عملکرد در کشت دو ردیفه ذرت را توزیع بوتهها بر روی پشته به صورت زیگزاک یا متوازیالاضلاع دانستند که این آرایش فاصله و فضای مناسبتری برای هر بوته جهت بهرهبرداری از نور، رطوبت، کود و سایر عناصر فراهم میکند. نورمحمدی و همکاران (1380) علت افزایش عملکرد دانه ذرت در کشت دو ردیفه را نسبت به یک ردیفه در زیاد بودن فضا برای ریشه و حجم آنها در سطح و عمق خاک و استفاده بهتر از مواد غذایی دانستند. اثر ارقام بر روی عملکرد دانه ذرت، در سال اول حاکی از آنست که بالاترین عملکرد دانه ذرت از رقم هیبرید سینگل کراس 704 به میزان 92/17 تن در هکتار که با رقم هیبرید سینگل کراس کرج 700 با عملکردی معادل 75/16 تن در هکتار اختلاف معنی‌داری را نشان نداد و از لحاظ آماری در یک گروه و ارقام هیبرید 647 و هیبرید 500 در گروه دیگر آماری قرار گرفتند کمترین عملکرد دانه از هیبرید 500 به میزان 50/13 تن در هکتار بدست آمد. همچنین نتایج بدست آمده از سال دوم آزمایش حاکی از آنست که همانند سال اول بین هیبرید 704 و هیبرید کرج 700، اختلاف معنی‌داری از لحاظ آماری مشاهده نگردید و کمترین عملکرد دانه از رقم هیبرید 500 به میزان 54/11 تن در هکتار بدست آمد (جدول 3).

در مجموع دو سال اجرای آزمایش بالاترین عملکرد دانه ذرت 81/15 تن در هکتار از رقم هیبرید 704 که با هیبرید کرج 700 با عملکردی معادل 60/14 تن در هکتار اختلاف معنی‌داری را نشان نداد و کمترین عملکرد دانه از ارقام هیبرید 647 و هیبرید 500 به ترتیب 8/12 و 5/12 تن در هکتار بدست آمد (جدول 3). چنین به نظر می‌رسد که هر چه رقم ذرت دیررس‌تر باشد دارای عملکرد بالاتری خواهد بود. زیرا گیاه فرصت بیشتری دارد تا مواد فتوسنتزی بیشتری تولید کرده و به دانه منتقل نماید از طرف دیگر بیشتر بودن تعداد برگ (کارخانه غذاسازی) در ارقام دیررس موجب افزایش عملکرد دانه شده است. بالا بودن عملکرد در هیبرید سینگل کراس 704 به دلیل داشتن دانه بیشتری در ردیف 54/43 ، بیشتر بودن وزن هزار دانه 353 گرم و بالا بودن ارتفاع گیاه حدود 4/202 سانتی‌متر که نسبت به ارقام دیگر برتر بود اما این برتری نسبت به رقم هیبرید کرج 700 با داشتن تعداد ردیف در بلال 4/17 و تعداد دانه در ردیف 9/41 و وزن هزار دانه 328 گرم و داشتن ارتفاع 8/188 سانتی‌متر بسیار ناچیز بود (جدول 3). زینالی و همکاران (1384) بالاترین عملکرد دانه ذرت را از هیبریدهایی که تعداد ردیف در بلال و تعداد دانه ردیف در آنها در حد متوسط قرار داشت بدست آوردند و همبستگی بیشتری بین عملکرد دانه با تعداد دانه در ردیف و ارتفاع بوته ذرت گزارش کردند.

جدول 4– مقایسه میانگین تأثیر سطوح الگوی کاشت و ارقام ذرت بر تعداد ردیف در بلال، تعداد دانه در ردیف، وزن هزار دانه و ارتفاع بوته در مجموع دو سال آزمایش (87 – 1386)

Table 4: Mean comparison of the effects of different sowing pattern and corn cultivars on row number/ raw, kernel number/ row, 1000 kernel weight and plant height in 2 years of trial (2008 – 2009)

ارتفاع Plant height (cm)	وزن هزار دانه 1000 kernel weight (g)	تعداد دانه در ردیف kernel number / row	تعداد ردیف در بلال row number / raw	تیمار	Treatment
				الگوی کاشت	Sowing pattern
186.6a	337a	41.2a	17a	معمولی	P₁
178b	323a	38.8b	16.2b	دو ردیفه	P₂
190.7a	332a	40.7ab	16.3ab	کف جوی	P₃
186.4a	330a	41.9a	16.4ab	تبدیل جوی به پشته	P₄
				رقم	Variety
202.4a	353a	43.5a	15.3c	سینگل کراش 704	V₁
188.8b	327b	41.9ab	17.4a	سینگل کراس کرج 700	V₂
181.7c	311b	39.9b	16.9ab	سینگل کراس 647	V₃
169d	330b	37.3c	16.3b	سینگل کراس 500	V₄

میانگینهای دارای حروف مشابه در هر ستون براساس آزمون چند دامنهای دانکن در سطح 5% تفاوت معنیداری ندارند.

Means followed by similar letters in each column are not signficatly different at 5%. Problity level according to MultipleRange test.

اثر الگوی کاشت بر تعداد ردیف در بلال ذرت در مجموع دو سال آزمایش حاکی از آنست که بالاترین تعداد ردیف در بلال 17 از آرایش کاشت معمولی (یک ردیف روی پشته) بدست آمد و کمترین تعداد ردیف در بلال از الگوی کاشت دو ردیفه 2/16 از آرایش کاشت دو ردیفه روی یک پشته حاصل شد که البته از لحاظ این صفت بین آرایش کاشت‌های دو ردیفه روی یک پشته و کشت کف جوی و کشت کف جوی و تبدیل جوی به پشته اختلاف معنی‌داری از لحاظ آماری مشاهده نگردید. نداشتن اختلاف معنی داری بین الگوی کشت بر روی صفت تعداد ردیف در بلال نشان دهنده این است که این صفت نسبت به سایر اجزاء عملکرد حساسیت کمتری نسبت به تغییرات محیطی نشان می‌دهد و مرعشی و همکاران (1386) گزارش نمودند تعداد ردیف در بلال ذرت برای کاشت یک ردیفه با فاصلة 25 سانتیمتری بین دو بوته 9/13 و برای کاشت دو ردیفه با فاصلة 35 سانتیمتری بین دو بوته 5/13 حاصل شد.

در مجموع دو سال آزمایش حاکی از آنست که بالاترین تعداد ردیف در بلال (4/17) از هیبرید کرج 700 و کمترین تعداد ردیف در بلال 3/15 ردیف از هیبرید 704 حاصل شد. بنظر می‌رسد مهمترین صفتی که باعث برتری عملکرد ذرت هیبرید کرج 700 نسبت به ارقام دیگر شده صفت تعداد ردیف در بلال بوده است. در مجموع دو سال آزمایش حاکی از آنست که بیشترین تعداد دانه در ردیف از الگوی کاشت کف جوی و تبدیل جوی به پشته در مرحله 7 – 5 برگی حدود 9/41 دانه در ردیف و کمترین تعداد دانه در ردیف 8/38 دانه در ردیف از الگوی کاشت دو ردیفه بدست آمده است. چنین بنظر می‌رسد که بالا بودن عملکرد در الگوی کاشت کف جوی و تبدیل جوی به پشته ناشی از بالا بودن تعداد دانه در ردیف می‌باشد. اصولاً تعداد دانه در هر ردیف علاوه جنبه وراثتی، به شرایط محیطی در طول دوره گلدهی نیز بستگی دارد. هر چه شرایط محیطی مساعدتر باشد تعداد گل‌های بارور و در نتیجه تعداد دانه افزایش خواهد یافت (سرمدنیا و کوچکی 1369). در کشت دو ردیفه با توجه به اینکه فاصله بین ردیف‌ها کمتر می‌شود نسبت به تیمارهای دیگر و از طرفی هر چه فاصله بین ردیف‌های کاشت بیشتر باشد تعداد دانه در ردیف بیشتر می‌شود. لذا با توجه این توصیف تعداد دانه در ردیف بلال در الگوی کاشت دو ردیفه روی یک پشته کمتر شده است. مقایسه میانگین اثر ارقام بر روی تعداد دانه در ردیف بلال ذرت در مجموع دو سال آزمایش حاکی از آنست که بالاترین تعداد دانه در ردیف 5/43 دانه از هیبرید سینگل کراس 704 که با هیبرید کرج 700 از حیث این صفت اختلاف معنی‌داری را از لحاظ آماری نشان ندادند و کمترین تعداد دانه در ردیف از هیبرید 500 حدود 3/37 (دانه) بدست آمد. بنظر می‌رسد که یک رابطه مثبت و معنی‌داری بین عملکرد دانه و تعداد دانه در ردیف مشاهده می‌شود بطوریکه بالاترین عملکردهای دانه از ارقام هیبرید 704 و کرج 700 بدست آمده دارای بالاترین تعداد دانه در ردیف یا تعداد ردیف در بلال بودند که البته بالا بودن یکی از صفات در یک رقم باعث پایین بودن صفت دیگر می‌باشد که این مطلب توسط زینالی و همکاران (1384) به اثبات رسیده است.

مقایسه میانگین اثر الگوی کاشت بر وزن هزار دانه ذرت در مجموع دو سال آزمایش، اختلاف معنی‌داری از لحاظ آماری بین تیمارهای الگوی کاشت نشان نداد (جدول 4). اصولاً وزن دانه متأثر از سطح برگ و میزان تولیدات فتوسنتزی در آنها است. هر چه فاصله بین بوته‌ها بیشتر باشد به دلیل کاهش رقابت جهت دریافت انرژی خورشیدی میزان تولیدات فتوسنتزی و بالطبع وزن دانه افزایش می‌یابد ولی از آنجا که منطقه جیرفت به دلیل وجود هوای صاف و آفتابی و وجود نور کافی تولیدات فتوسنتزی بخوبی انجام می‌شود در نتیجه اختلاف بین تیمارهای الگوی کشت کمتر و معنی‌دار نشده است مشابه نتایج این آزمایش توسط مرعشی و همکاران 1386، صابری و همکاران 1385 و شاکرمی و همکاران (Shakarami and Rafiee, 2009) مبنی بر عدم اختلاف معنیدار از لحاظ آماری برای صفت وزن هزار دانه ذرت نیز به تأیید رسیده است.

مقایسه میانگین اثر ارقام بر روی وزن هزار دانه در مجموع دو سال آزمایش حاکی از آنست که بیشترین وزن هزار دانه 353 گرم از ذرت رقم هیبرید 704 بدست آمد. که با سایر ارقام تفاوت معنی‌داری از لحاظ آماری داشت. ولی بین سه هیبرید دیگر در آزمایش اختلاف معنی‌داری مشاهده نگردید. و یکی از اجزایی که باعث افزایش عملکرد در ذرت رقم هیبرید 704 گردیده وزن هزار دانه بیشتر بود.

مقایسه میانگین اثر الگوی کاشت و ارقام بر روی ارتفاع گیاه حاکی از آنست که بالاترین ارتفاع از الگوی کاشت کف جوی 7/190 سانتی‌متر که با الگوهای کاشت کف جوی و تبدیل جوی به پشته و الگوی کاشت یک ردیفه اختلاف معنی‌داری نداشتند ولی نسبت به الگوی کاشت دو ردیفه روی یک پشته از لحاظ آماری اختلاف معنی‌داری بود.

افشارمنش (1389) گزارش کرد که در آرایش الگوی کاشت دو ردیفه با توزیع مناسب نور داخل اجتماع گیاهی و نداشتن رقابت برای گرفتن نور از رشد طولی کمتری برخوردار بوده (بعلت تجزیه اکسین در ساقه) در حالی در سایر آرایش، بعلت وجود رقابت برای گرفتن نور مخصوصاً در کشت کف جوی در اوایل دوره رشد، در نهایت از ارتفاع بالاتری برخوردار شده‌اند. هر چه طول دوره رشد ارقام بیشتر شده ارتفاع گیاه هم بیشتر شده است بطوریکه کمترین ارتفاع گیاه 169 سانتی‌متر از هیبرید 500 و بیشترین ارتفاع گیاه از هیبرید 704 حدود 4/202 سانتی‌متر بدست آمده است (جدول 4).

نتیجه گیری کلی:

برای منطقه جیرفت و کهنوج ارقام ذرت هیبرید 704 و هیبرید کرج 700 با عملکرد دانة به ترتیب 8/15 و 6/14 تن در هکتار و همچنین عملکرد دانه از آرایش کاشت کف جوی و تبدیل جوی به پشته و کشت دو ردیفه روی یک پشته به ترتیب 9/14 و 2/14 تن در هکتار حاصل شد.

References

1) اسکندری، ع.، اکبری، ع.، زند، ا.، الله دادی، ا. و باغستانی، م. ع. 1386. تأثیر مصرف علف‌کش و روش کاشت ذرت (Zea mays) بر عملکرد و برخی شاخص‌های فیزیولوژیکی ذرت تحت شرایط رقابت با علف‌های هرز. پژوهش و سازندگی، 77: 152 – 143.

2) افشارمنش، غ. 1386. بررسی تأثیر تاریخ کاشت بر روی عملکرد دانه ارقام ذرت در کشت زود هنگام بهاره در جیرفت. پژوهش و سازندگی. (75): 8 – 2.

3) افشارمنش، غ. 1389. بررسی اثرات الگوی کاشت بر روی عملکرد دانه ارقام ذرت در منطقه جیرفت. گزارش نهایی مرکز تحقیقات کشاورزی شهید مقبلی جیرفت و کهنوج. 35 صفحه.

4) برزگری، م. 1381. بررسی و مقایسه اثر الگوی کاشت و تراکم بر عملکرد ذرت دانه‌ای در شمال خوزستان. هفتمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران، کرج. صفحه 69.

5) بی‌نام. 1388. آمارنامه کشاورزی، جلد اول. محصولات زراعی. دفتر آمار و فن‌آوری اطلاعات، وزارت کشاورزی. 135 صفحه.

6) دیهیم‌فرد، ر.، زند، ا.، لیاقتی، ه.، صوفی‌زاده، س. و باغتانی، م. ع. 1383. خط و مشی‌های کاهش مصرف سموم علف‌کش‌ها. علوم محیطی. 3: 25 - 4.

7) رفیعی، م. 1386. اثر تراکم و آرایش کاشت بر عملکرد ذرت دانه‌ای رقم سینگل‌کراس 700. مجله نهال و بذر، 23 (2): 232 – 217.

8) زعفریان، ف.، طهماسبی، ز.، آقاعلیخانی. م. و رضوانی، م. 1383. تأثیر تراکم بوته و تقسیط کود نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد ذرت در آرایش کشت تک ردیفه و دو ردیفه. چکیده مقالات هشتمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران، دانشکده کشاورزی دانشگاه گیلان، رشت. صفحه 393.

9) زینالی، ح.، نصرآبادی، ع.، حسین‌زاده، ه.، چوکان، ر. و سبکدست، م. 1384. تجزیه عامل‌ها در ارقام هیبرید ذرت دانه‌ای. مجله علوم کشاورزی ایران. 36 (4): 902 – 895.

10) سرمدنیا، غ.، ع. کوچکی. 1369. فیزیولوژی گیاهان زراعی. انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه مشهد، صفحه 94 – 86.

11) سیده‌وند، م.، ی ولیزان، م.، قناد، ج. و بانکه‌ساز، ا. 1379. بررسی تغییر الگوی کاشت و تراکم روی عملکرد ذرت سینگل کراس 704. ششمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران، بابلسر، صفحه 299.

12) صابری، ع.، مظاهری، د. و حیدری شریف‌آباد، ح. 1385. بررسی اثرات تغییر آرایش کاشت و تراکم بوته بر شاخص‌های فیزیولوژیکی و روند تجمع ماده خشک ذرت تری وی کراس 647. مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی، جلد سیزدهم، ویژه‌نامه زراعت و اصلاح نباتات، 15 صفحه.

13) فاتح، ا.، شریف‌زاده، ف.، مظاهری، د. و باغستانی، م. ع. 1385. ارزیابی رقابت سلمه‌تره و الگوی کاشت ذرت روی عملکرد و اجزای عملکرد ذرت دانه‌ای سینگل کراس 704. پژوهش و سازندگی. (73): 95 – 87.

14) مرعشی، س. ک.، ذاکرنژاد، س.، لک، ش. و سیادت، س. ع. 1386. بررسی تأثیر الگوهای مختلف کاشت و تراکم بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد ذرت دانه‌ای (Zea mays L. Hybrid K. S. C. 704) در شرایط آب و هوای اهواز. مجله علمی کشاورزی. 30 (3): 70 – 63.

15) نورمحمدی، ق.، سیادت، س. ع. و کاشانی، ع. 1380. زراعت غلات. چاپ سوم. انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز. 446 صفحه.

16) یدوی، ع. ر.، قلاوند، ا.، علیخانی، م. آ.، زند، ا. و فلاح، س. 1386. تأثیر تراکم بوته و آرایش فضای کانوپی ذرت بر شاخص‌های رشد علف هرز تاج خروس ریشه قرمز (Amaranthus retroflexus L.). پژوهش و سازندگی، (75): 42 – 33.

17) Gozubenli, H. 2010. Influence of planting pattern and plant density on the performance of maize hybrids in the Eastern mediterrancean condition. Int. J. Agric. Biol., 12: 556 – 560.

18) Jones, B. P. 2008. Effects of twin – Row spacing on corn silage growth development and yield in the Shenandoah Valley available at http://www.valleycrop. Cses. Vt. Edu / corn Mdndgement Assts / Twin Row Cornsilage. Pdf.

19) Karimi, M. and A. Gomrokchi. 2011. Yield and water use efficiency of corn planted in one two rows and applying furrow or drip tape irrigation systems in ghazin. Irrigation and Drain. 60: 35 – 41.

20) Satterwhite, J. L., K. S. Balkcom, A. J. Price, F. J. Arriaga and E. V. Santen. 2006. Hybrid, row pattern, and plant population comparisons for conservation tillage corn production.

21) Shakarami, G. and M. Rafiee. 2009. Response of Corn (Zea mays L.) to planting pattern and density in Iran, American – Eurasian J. Agric & Environ. Sci. 5(1): 69 – 73.

22) Sorensen, R. B., M. C. Lamb and C. L. Butts. 2006. Row pattern, plant density, and nitrogen rate effects on corn yield in the southeastern US. Plant Management Network, doi: 10. 1094/ cm – 2006 – 1211 – 01 – Rs.

23) Sprague, C. F. and Budly, W. 1988. Corn and corn improvement. Third edition, Madison, Wisconsin, U.S.A.

Yilmaz, S., M. Erayman, H. Gozubenli and E. can. 2008. Twin or narrow – row Planting Patterns versus conventional planting in forage maize production in the Eastern Mediterranean. Journal, Cereal Research communications, 36: 189 – 199.

Statistics

Article View: 6,071

PDF Download: 2,272

Journal management system. designed by sinaweb

Related Links

Effect of planting pattern on grain yield and agronomic traits of corn cultivars in Jiroft, Iran