اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات286
تعداد نشریات سازمان84
تعداد شماره‌ها3,006
تعداد مقالات33,642
تعداد مشاهده مقاله44,578,337
تعداد دریافت فایل اصل مقاله31,648,650
اسدی, الهه, حق نیا, غلامحسین, لکزیان, امیر, مفتون, منوچهر. (1393). تاثیر مقادیر مختلف سیلیســیوم و نیـتروژن بر خصوصیات مورفولـوژی، عملکرد و اجزای عملکرد دو رقم گندم. سامانه مدیریت نشریات علمی, 27(103), 167-178. doi: 10.22092/aj.2014.101218
الهه اسدی; غلامحسین حق نیا; امیر لکزیان; منوچهر مفتون. "تاثیر مقادیر مختلف سیلیســیوم و نیـتروژن بر خصوصیات مورفولـوژی، عملکرد و اجزای عملکرد دو رقم گندم". سامانه مدیریت نشریات علمی, 27, 103, 1393, 167-178. doi: 10.22092/aj.2014.101218
اسدی, الهه, حق نیا, غلامحسین, لکزیان, امیر, مفتون, منوچهر. (1393). 'تاثیر مقادیر مختلف سیلیســیوم و نیـتروژن بر خصوصیات مورفولـوژی، عملکرد و اجزای عملکرد دو رقم گندم', سامانه مدیریت نشریات علمی, 27(103), pp. 167-178. doi: 10.22092/aj.2014.101218
اسدی, الهه, حق نیا, غلامحسین, لکزیان, امیر, مفتون, منوچهر. تاثیر مقادیر مختلف سیلیســیوم و نیـتروژن بر خصوصیات مورفولـوژی، عملکرد و اجزای عملکرد دو رقم گندم. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1393; 27(103): 167-178. doi: 10.22092/aj.2014.101218

تاثیر مقادیر مختلف سیلیســیوم و نیـتروژن بر خصوصیات مورفولـوژی، عملکرد و اجزای عملکرد دو رقم گندم

پژوهش های کاربردی زراعی
مقاله 20، دوره 27، شماره 103، تیر 1393، صفحه 167-178    اصل مقاله (1.26 M)
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22092/aj.2014.101218
نویسندگان
الهه اسدی* 1؛ غلامحسین حق نیا2؛ امیر لکزیان3؛ منوچهر مفتون4
1کارشناسی ارشد د انشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، گروه خاکشناسی، فارس، ایران
2استاد گروه علوم خاک د انشک ده کشاورزی د انشگاه فردوسی مشهد
3د انشیار گروه علوم خاک د انشکد ه کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد
4استاد د انشکد ه کشاورزی د انشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، گروه خاکشناسی، فارس، ایران
چکیده
سیلیسیوم از دیدگاه تغذیه گیاه به­عنوان عنصر ضروری شناخته نشده است لیکن نشانه­های مثبت آن بر رشد بسیاری از گیاهان دیده شده است. به­منظور مطالعه تاثیر مقادیر مختلف سیلیسیوم و نیتروژن بر اجزای عملکرد دو رقم گندم پیشتاز و روشن، پژوهشی در شهرستان تربت حیدریه واقع در استان خراسان رضوی در سال 90-89  بصورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار در شرایط گلخانه­ای انجام شد. فاکتورهای آزمایش شامل دو رقم گندم (پیشتاز و روشن) و سه سطح سیلیسیوم (0، 250 و 500  میلی­گرم بر کیلوگرم) از منبع سیلیکات­سدیم و سه سطح نیتروژن (250، 500 و 800 میلی­گرم بر کیلوگرم) از منبع اوره بودند. نتایج این پژوهش نشان داد که سیلیسیوم سبب افزایش معنی­دار عملکرد دانه و  اجزای عملکرد (وزن سنبله، وزن هزار دانه، شاخص برداشت) گردید. با توجه به بررسی­های انجام شده ورس عامل مهمی در کاهش عملکرد (بطور مستقیم و غیرمستقیم با بروز بیماری­های قارچی و مشکلات برداشت) می­باشد. مصرف سیلیسیوم جرم واحد طول ساقه را افزایش داد که این افزایش سبب مقاومت گیاه به ورس خواهد شد. با کاربرد سیلیسیوم، ارتفاع بوته بصورت آرام و کند افزایش یافت که در مقاومت به ورس نیز اهمیت دارد. کاربرد سطوح مختلف کود نیتروژن در خاک کارایی جذب سیلیسیوم را افزایش داد که برگرفته شده از برهمکنش این دو عنصر می­باشد. تیمارهای 500 و 800 میلی­گرم بر کیلوگرم سیلیسیوم و نیتروژن سبب افزایش معنی­دار وزن هزار دانه و شاخص برداشت در هر دو رقم گندم گردید. کاربرد همزمان این دو عنصر تاثیر معنی­داری بر عملکرد دانه دو رقم گندم داشت. بطوریکه در سطح 500 میلی­گرم برکیلوگرم سیلیسیوم بیشترین عملکرد دانه مشاهده شد. ارقام­ گندم پیشتاز و روشن پاسخ­های متفاوتی به کاربرد سیلیسیوم نشان دادند. پاسخ رقم پیشتاز از نظر ویژگی­های رشد و عملکرد از روشن بیشتر بود.
کلیدواژه‌ها
cross resistance؛ discriminate dose؛ dose-response
عنوان مقاله [English]
Effect of Silicon and Nitrogen different quantities on morphology characteristics, yield and yield components of two varieties of wheat
نویسندگان [English]
E. Asadi1؛ G. H. Haghnia2؛ A. Lakzian3؛ M. Maftoun4
1M. Sc. Student of Islamic Azad University - Branch Fars
2Professor of Ferdowsi University of Mashhad
3Associate Professor of Ferdowsi University of Mashhad
4Professor of Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]
From the plants nutrition view point, silicon has not been recognized as an essential element but its useful effects on growth and development of many plants have been reported. In order to study the effect of application of different silicon on the yield component of wheat, an experiment was conducted in the city Torbat Heidarieh located in Razavi Khorasan province. The experiment was performed as a completely randomized design (CRD) with factorial arrangement and four replications in green house condition. Experimental factors include two wheat varieties (Pishtaz and Roshan), three levels of silicon (0, 250 and 500 mg/kg) from sodium silicate source and three levels of nitrogen (250, 500 and 800 mg/kg) from Urea source. Results showed that yield components (panicle weight, weight of 1000 grain, harvest index) significantly increased when silicon was applied to the soil. investigations have shown that lodging is an important factor for yield reduction, either directly or indirectly due to the appearance of some fungal diseases and also problems encountered at harvesting. Silicon application increased the density of stem unit which may have positive effect an the resistance of plants to lodging. It was observed that silicon increased  plant height in a slow manner which is important for lodging. application of different nitrogen levels in the soil improved the efficiency of silicon uptake by the plant which shows the interaction between these two elements. Treatments of 500 and 800 mg/kg silicon and nitrogen respectively increased the weight of 1000 grain and harvest index. Application these  two elements respectively effect the performance of varieties of wheat yield. Treatments of 500 mg/kg silicon performance of the highest yield. Pishtaz and Roshan varieties responded differently to silicon application. Pishtaz responded better to growth characteristics and seems to have higher yield potential to Roshan variety.
کلیدواژه‌ها [English]
خردل‌وحشی, تنش‌خشکی, اکولوژی جوانه‌زنی بذر
اصل مقاله

خوابیدگی از عارضه­های نامطلوبی است که در زراعت­های غلات رخ می­دهد. شدت خسارت خوابیدگی بسته به اینکه در چه مرحله­ای از رشد گیاه روی دهد متفاوت و ممکن است تا 20 درصد محصـول را از بین ببرد (لافان، 1999). از میان عناصر غذایی که با خوابیدگی ارتباط مستقیم دارد می­توان سیلیسیوم را نام برد. برای تاثیر مفید سیلیسیوم بر گیاهان چندین فرضیه وجود دارد که از جمله آنها میتوان به افزایش فعالیت فتوسنتزی و آنزیمی اشاره کرد (متچنکو و کاسوبرکو، 2004). کمالی مقدم و همکاران (1384) با اعمال سطوح مختلف کودی دارای سیلیسیوم به بررسی تاثیر این عنصر بر عملکرد و میزان پروتئین گندم پرداختند. آنها نشان داده­اند که سیلیسیوم موجب افزایش کارآیی جذب نور و در نتیجه تحریک و تشـدید فتوسنتز و در نهایت افزایش تولید محصول می­گردد. داتنوف (2001) با انجام آزمایشاتی روی برنج به این نتیجه رسیده است که با کاربرد سیلیسیوم رشد و نمو گیاه  بطور معنی­داری افزایش می­یابد. سوندهری و همکاران (2001) تاثیر مثبت ژیپس و سدیم سیلیکات را بر رشد گندم در شرایط غرقابی مطالعه کرده­اند و نشان داده­اند که با افزودن سیلیسیوم، ارتفاع بوته و سطح برگ و وزن خشک ریشه افزایش می­یابد، در حالیکه عملکرد نهایی محصول تغییر معنی­داری نمی­یابد. سینگ و همکاران (2006) تاثیر سطوح مختلف سیلیسیوم و زمان کاربرد آن را بر گیاه برنج بررسی نموده­اند. آنها به این نتیجه رسیده­اند که با کاربرد 180 کیلوگرم سیلیسیوم در هکتار مقدار نیتروژن و فسفر در دانه و ساقه گیاه افزایش یافت. نصری و همکاران (1387) تاثیر سطوح مختلف محلول­پاشی عنصر سیلیسیوم و تراکم کاشت بر خصوصیات کمی کلزا را بررسی نمودند. آنها ادعا کردند که درصد خوابیدگی بوته­ها با مصرف سیلیسیوم از 32 درصد به 2 درصد کاهش یافت. این یافته­ها با توجه به نقش سیلیسیوم در گیاه، چندان دور از انتظار نبوده است و با نظر محققانی از جمله موریلوآمادور و همکاران (2006) که معتقدند وجود سیلیسیوم باعث افزایش تحمل گیاه در برابر خمیدگی می­شود مطابقت دارد. آنها اینگونه عنوان کردند که با ته­نشین شدن سیلیسیوم در دیواره سلولی، آوند چوبی از فرو ریختن آوندها در شرایط تعرق زیاد جلوگیری می­کند و با استحکام ساقه موجب کاهش ورس بوته می­شود. حاصلخیزی مطلوب خاک یکی از عامل­های اصلی افزایش تولید گندم است و کمبود نیتروژن محدودکننده ترین عامل کاهش عملکرد آن به شمار می­رود (دیویس و همکاران، 2002). نیتروژن از طریق افزایش تعداد خوشه، تعداد دانه در خوشه و وزن هزاردانه سبب افزایش عملکرد گندم می­شود. به طور کلی اجزای عملکرد در گندم تحت تأثیر مستقیم نیتروژن می­باشنـد (هاتفیلد و همکاران 2004). شهسوار و صفاری (2005) به بررسی اثرات سطوح نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام گندم پرداختند. نتایج نشان داد که وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه به طور معنی داری با مصرف بیشتر کود نیتروژن افزایش یافت. اثر مثبت افزایش کاربرد نیتروژن بر بهبود ویژگی­های کمی و کیفی دانه گندم در بسیاری موارد گزارش شده است اما اسـتفاده بیش از حد این عنصر سبب ایجاد ورس و تشدید بیماری­ها در گندم شده و در نهایت موجب کاهش عملکرد و افزایش هزینه­ها می­شود (ملکوتی، 1384). یوشیدا و همکاران (1989) به بررسی صفات برگ در گیاه برنج با کاربرد سیلیسیوم و نیتروژن پرداخته­اند. بر اساس مطالعات آنها عمود بودن برگ، عاملی مهم و موثر در جذب نور از سوی گیاهان است و با افزایش مصرف نیتروژن کاهش می­یابد. سیلیسیوم، اثرات اصلاحی بر برخی از خصوصیات برگ، به ویژه عمود بودن آن دارد. مصرف مطلوب سیلیسیوم سبب می­شود که گیاه برگ­هایش را به صورت عمودی و بدون انحنا نگه دارد .بنابراین، فتوسنتز بهبود یافته و اثرات منفی مصرف زیاد نیتروژن بر روی استحکام ساقه و حساسیت به ورس و جذب نور را خنـثی می­کند.آنها در ادامه افزایش فتوسنتز، تولید بیشتر ماده خشک و عملکرد زیستی را گزارش کردند. ساها و همکاران (1998) در مطالعه کاربرد سیلیسیوم و زمان کود نیتروژن در گیاه برنج افزایش ریشه زایی و استحکام ساقه گیاه را عنوان نمودند.

هدف از این پژوهش ارزیابی تأثیر مقادیر مختلف سیـلیسیوم در خاک به همراه سطوح مختلف نیتروژن برخصوصیات مورفولوژی، عملکرد و اجزای عـملکرد گـیاه گندم بود. در این پژوهـش فرض بر این است که استـــفاده از سیلیســیوم علاوه بر افزایش عملکرد می­تواند حسـاسیت گیاه گندم را در برابر خوابیدگی کاهش داده و مقاومت ساقه را افزایش دهد. تاکنون بسیاری از پژوهشـگران به تاثیر مثبـت کود­های نیتـروژنه بر افزایش عملکرد گیاهان مختلف پرداخته­اند اما با افزایش مصرف نیتـروژن که افزایـش عملکرد را به دنـبال دارد امکان ورس گیاه  افزایش می­یابد. در این پژوهش در نظر است تا اثرات مثبت سیلیسـیوم بر کاهش ورس دو واریـته روشـن و پیشتاز، از ارقام شناخته شـده گیاه گندم پرداخته شود.

مواد و روش­ها

 

به منظور بررسی تأثیر مقــادیر مختـلف سیلیسیوم و نیتروژن بر عملکر دانه، اجزای عملکرد و مورفولوژی گندم، پژوهشی در سال 1390-1389 در گلــخانه شهرداری تربت حیدریه که در فاصـــله 2 کیلومــتری شرق شهرســتان تربت حیدریه واقع است، انجـام شد. ویژگیهای خاک محل آزمایش در جدول 1 نشان داده شده است.

از آزمایش فاکتوریل با طرح پایه کاملا" تصـادفی با چهار تکرار و در وضعیت کنترل شده گلخانه­ استفاده شد. عامل اول دربرگیرنده مقدار مـصرف سیلیســیوم در سه سطح صفر، 250 و 500  میلی­گرم بر کیلوگرم و عامل دوم کود نیتروژن در سه سـطح  250، 500 و 800 میلی­گرم بر کیلوگرم برای دو رقم گندم پیشتاز و روشن بکار برده شد. برای کشت از گلدانهای پلاستیکی (با قطر دهانه و ارتفاع 25 سانتیمتر) استفاده شد. به هر گلدان 4 کیلوگرم خاک خشک که از الک 2 میلی‌متری عبور داده شده بود اضافه گردید. گلدانهای مورد استفاده 72 عدد بودند. بذور با قارچ کش بنومیل برای پیشگیری از آسیب سیاهک به نسبت یک در هزار ضدعفونی شد. تعداد ده عدد بذر از هر رقم گندم ارقام پیشتاز و روشن در هر گلدان کشت گردید. این عملــیات در تاریخ 26 آذر 1389 بصــورت دستی انجام شد. تیمارهای کودی مورد نظر سیلیسیوم از منبع سدیم سیلیکات (Na2SiO3) و نیتروژن از منبع اوره تامین شدند. اولین آبیاری با آب مقطر در همان روز انجام گرفت. پس از دو هفته از سبز شدن بذرها به پنج گیاه تنک گردیدند. در طی دوره رشد، آبیاری با توجه به دوره رشد گیاه و نیاز آبی آن انجام گرفت. در طول دوره رشد گیاه دو مرتبه سم‌پاشی با سم دیازینون دو در هزار برای مبارزه با شتة سبز انجام شد.  میانگین رطوبت نسبی محیط گلخانه متعادل در حدود ٤٥ درصد بوده و گیاهان از نور طبیعی بدون هیچ نور اضافی استفاده می­کردند. در تمام مراحل، گلدان­ها از نظر فضــایی و مکانی در جایگـاه مشـابهی قرار داده شدند؛ به طوریـکه نور یکسانی دریافـت نمودند. گلدان­ها بوسیله توزین با افزودن مقادیر لازم آب مقطر در70  درصد ظرفیت زراعی نگه داشته شدند. تا مرحــله رســیدگی کامل جمعا"20 بار آبیاری در زمان­های مورد نیاز گــیاه انجام شد. ضمنا ً ذکر این نکته ضروری است که در تمام طول آزمایش گلدان­ها هر سه روز به طور تصادفی جابجا شدند. کلیه مراقبت های زراعی لازم در طول فصل کاشت بطور یکسان برای کلیه گلدان ها انجام پذیرفت. بعد از 160 روز ( 2/3/90)کل گیاهان از بستر خارج شده و ویژگی­های رویشی، عملکرد دانه و شاخص­های عملکرد شامل تعداد پنجه، وزن سنبله، وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله، قطر ساقه، ارتفــاع بوته، شاخص برداشت، جرم واحد طول ساقه و غلظت سیلیسیوم در شاخسار  با رعایت اصل میانگین­گیری اندازه­گیری شد.  بطوریکه تعیین تعداد پنجه با شمارش پنجه­های هر بوته در مرحله پنجـه­زنی انجام شد. جهــت تعیین ارتفاع بوته ابتدا یک متر نواری را روی میــله چــوبی ثابــت نموده و با قراردادن این خط­کش درکنار بوته عدد مربوط به ارتفاع بوته یادداشت شد. جهت تعیین وزن ســنبله ابتدا 5 بوته را از هر گلدان در 5 پاکت جداگانه و این 5 پاکت را درون  یک پاکت بزرگ­تر قرار داده و بعد از ثبــت شماره مربوط به تیــمار به آزمایشگاه منتقل شد. در آزمایشگاه به­ترتیـب وزن سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه تعیین شد. تعیین قطر ساقه با کولیس انجام شد. جهت تعیــین جرم مخصوص ساقه (وزن هر سانتی­متر ساقه، اندام هوایی نمــونه­ها به مـدت 24 ساعـت در آون در دمای 70-65 درجه سانتی­گراد قرار داده و سپس توزین شده و با داشــتن ارتفاع زیر بوته، جرم واحد طول ساقه را محاسبــه نمودیم (سیاهپوش و همکاران،1382). برای محاسبه از رابطه زیر استفاده شد:

                                                         طول ساقه از طوقه تا زیر سنبله/ وزن خشک ساقه = جرم واحد طول ساقه (mg/cm)                                                                                                                                                                     

برای تعیین شاخص برداشت بوته­هایی که کف­بر و به آزمایشگاه منتقل شدند به دقت وزن و بعد از کوبیدن و جدا کردن دانه از کلش، وزن دانه و کلش مشخص شد. برای محاسبه شاخص برداشت از رابطه زیر استفاده شد (سیاهپوش و همکاران،1382) :                                                                     100 × (عملکرد زیستی/ عملکرد دانه) =[1]شاخص برداشت  

لازم به توضیح است که برای تعیین عملکرد دانه، دانه­های تولیدی هر گلدان ابتدا با آب مقطر شسته شده و در دمای 70 درجه به مدت 48 ساعت داخل آون خشک شدند. پس از توزین نمونه­ها با ترازوی دقیق (یک هزارم گرم) عملکرد بر حسب ­گرم در هر گلدان محاسبه گردید (هوشمند فر و همکاران، 1387). برای تعیین  سیلیسیوم شاخسار، نمونه­ها خــشک و آســیاب شدند و سپس مقدار سیلیسیوم آنها به طریق رنگ سنجی تعیین شد (الیوت و جورج،1991). بطوریکه 100 مــیلی­گرم بافت گیاهی به روش مولیبدات آمونیوم و اسید استیک هضم گردید. سپس محلول کاهنده تهیه و به نمونه­ها افزوده شد. بعد از واسنجی دستـگاه اسپکتروفتومتر، نمونه ها در طول موج 650 نانو متر قرائت شدند. با قرائت استانداردهای سیلیسیوم و سایر نمونه­ها نمودار واسنجی رسم و معادله خط محاسبه شد. با انجام محاسبه­های ضروری غلظت سیلیسیوم برحسب درصد گزارش گردید. در پایان اطلاعات بدســـت آمده به­وسیـله نرم­افزار MStatC   مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. مقایسة میانگین داده‌های آزمایشی با آزمون چنددامنه‌ای دانکن در سطح اطمینان 5 درصـد انجام شد. جهت رسم نمودارها از نرم‌افزار Excel  استفاده گردید.

نتایج وبحث

ویژگیهای خاک محل آزمایش در جدول 1 نشان داده شده است.

جدول 1-  برخی از ویژگی­های خاک محل آزمایش

Sand

Silt

Clay

S.P

O.C

T.N.V

N

Si

K

P

EC

pH

 

%

mg/kg

dSm -1

38

32

32

17/40

53/1

2/24

138/0

2/101

220

17

12/1

61/7
                               

 

نتایج نمونه خاک بیانگر وجود مقدار متوسط آهک بود. بطورکلی خاک مورد استفاده دارای بافت نیمه­سنگین رسی­- لومی و طبقه­بندیFine loamy mixed mesic Typic Haplocambid  بود. به طورکلی سیلیسیوم در خاک به سه شکل سیلیسیوم موجود در فاز جامد، سیلیسیومی که جذب سطحی می­شود و سیلیسیوم موجود در محلول خاک (اسیدمنو سیلیسیک) وجود دارد. گستره متوسط این عنصر در خاک­ها معمولا" بین 50 تا 100 میلی­گرم برکیلوگرم می­باشد (نرینسومی و پراکش، 2009). میزان نیاز گیاهان به سیلیسیوم متفاوت است. مکانیسم جذب این عنصر بسته به نوع گیاه، متفاوت است، غلظت­های سیلیسیوم در قسمت­های هوایی گیاه بسیار متفاوت (از 1/0 تا 0/10 درصد وزن خشک گیاه) است (رنگانا و همکاران، 2006). در جدول 2 تجزیه واریانس شاخص­های رشدی گیاه در سطــوح مختلــف سیلیسیوم و نیتروژن نشان داده شده است. نتایج تجزیه واریانـس نشان داد که بین دو رقم گنــدم مورد مطالعه در وزن سنبله، وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله، قطر ساقه، ارتفاع بوته، شاخص برداشت، عملکرد دانه و جرم واحد طول ساقه اخـتلاف معنی­داری مشاهده می­شود. کاربرد ســطوح مختلف سیلیسیوم نیز سبب اختلاف معنی­دار در وزن سنبله، وزن هزار دانه، قطر ساقه، ارتفاع بوته، شاخص برداشت، عملکرد دانه، جرم واحد طول ساقه و غلظت سیلیسیوم شاخسار شد. کاربرد کود محــتوی نیتروژن نیز بر ارتفاع بوته، شاخص برداشت، عملکرد دانه و جرم واحد طول ساقه تاثیر معنی­داری داشته در حالیکه در سایر صفات اندازه­گیری شده اختلاف معنی­داری ایجاد نکرده است. تاثیر سـطوح مختلف سیلیسیوم و نیتروژن را برای کلیه صـفات اندازه­گیری شده بطور جداگانه مورد بررسـی قرار می­دهیم.

                                  

 

 

جدول 2- تجزیه واریانس شاخص­های رشدی گیاه در سطوح مختلف سیلیسیوم و نیتروژن

 

منابع تغییرات

درجه آزادی

 

میانگین مربعات

تعداد پنجه

وزن سنبله

وزن هزار دانه

تعداد دانه در سنبله

قطر ساقه

رقم

1

ns05/0

**69/3

**35/119

** 12/1653

**06/5

سیلیسیوم

2

34/0 ns

** 60/3

** 92/89

ns    76/1

** 21/11

نیتروژن

2

ns 38/0

ns 02/0

ns  19/0

ns05/0

ns0001/0

سیلیسیوم*رقم

2

ns 13/0

ns01/0

**  88/3

**79/3

*01/0

نیتروژن*رقم

2

ns 38/0

ns01/0

ns  08/0

ns16/0

ns17/0

سیلیسیوم*نیتروژن

4

ns 13/0

ns 001/0

**  24/3

ns97/0

ns07/0

سیلیسیوم*نیتروژن*رقم

4

ns 22/0

ns  09/0

ns  04/0

ns 33/0

*08/0

خطا

54

30/0

01/0

04/0

14/1

02/0

ضریب تغییرات

.....

04/6

64/4

55/0

25/2

57/2
               

 

ادامه جدول 2- تجزیه واریانس شاخص­های رشدی گیاه در سطوح مختلف سیلیسیوم و نیتروژن

منابع تغییرات

درجه آزادی

میانگین مربعات

ارتفاع بوته

شاخص برداشت

عملکرد دانه

جرم واحد طول ساقه

مقدار سیلیسیوم شاخسار

رقم

1

** 7/6922

**  72/122

*76/3

* 09/694

 ns02/0

سیلیسیوم

2

**76/10

**  05/166

**68/46

* 59/175

** 15/38

نیتروژن

2

**38/26

 **26/246

**07/30

*45/253

 ns02/0

سیلیسیوم*رقم

2

 ns68/2

 **05/142

**04/7

**  34/59

** 69/37

نیتروژن * رقم

2

 ns22/0

 **26/181

*34/4

ns  88/34

 ns01/0

سیلیسیوم*نیتروژن

4

**51/18

 **14/202

**87/90

*79/130

**40/5

سیلیسیوم*نیتروژن*رقم

4

 ns68/0

 **09/191

**10/6

*45/106

 ns01/0

خطا

54

88/2

61/0

21/33

61/13

39/0

ضریب تغییرات

.....

73/1

20/2

76/1

42/4

29/8

                                                                                                      
ns           : عدم تفاوت معنی دار    *و**: بترتیب تفاوت معنی دار در سطح احتمال 5 و1درصد

 

وزن سنبله

 

بر اساس تجزیه واریانس شاخص­های رشدی گیاه اثر اصلی تیمارها نشان داد که تاثیر ارقام مورد مطالعه و سیلیسیوم بر وزن سنبله معنی­دار بود (01/0p=). همچنین تاثیر سیلیسیوم بر وزن سنبله در سطح یک درصد معنی­دار بود در حالیکه نیتروژن بر وزن سنبله دو رقم گندم تاثیر معنی­داری نداشت. برهمکنش سیلیسیوم و نیتروژن نیز تاثیر معنی­داری بر دو رقم گندم نداشت (جدول 3).

در جدول دو طرفه مقایسه میانگین اعداد دو حاشیه جدول اثرهای اصلی (ساده) سیلیسیوم و نیتروژن و اعداد میانی جدول، برهمکنش این دو عنصر را نشان می­دهد (جدول 3). بر اساس نتایج بدست آمده کاربرد سیلیسیوم در خاک تاثیر معنی­داری بر وزن سنبله هر دو رقم گندم داشت. در تیمار بدون سیلیسیوم وزن سنبله هر دو رقم گندم در مقایسه با سایر تیمارها کمترین بود و بیشترین وزن سنبله در تیمار 500 میلی­گرم سیلیسیوم در کیلوگرم خاک مشاهده شد. البته بطور کلی و صرفه نظر از تیمارهای اعمال شده نتایج این پژوهش نشان می­دهد که وزن سنبله روشن (معادل 76/2 گرم) از وزن سنبله پیشتاز (معادل 30/2 گرم) بیشتر می­باشد. همچنین نتایج این بررسی نشان داد که تاثیر سیلیسیوم بر هر دو رقم گندم مورد آزمایش تقریبا" یکسان بود. به ­نظر می­رسد که در این آزمایش حداکثر غلظت سیلیسیوم موثر بر وزن سنبله گندم مشخص نشد زیرا با افزایش سطح سیلیسیوم اضافه شده به خاک وزن سنبله همچنان افزایش پیدا کرد. به نظر می­رسد با افزودن سیلسیسیوم به خاک غلظت این عنصر در محلول خاک افزایش یافته است. احتمالا سیلیسیوم با اصلاح pH خاک سبب تقلیل سمیت عناصر کم مصرف و تعدیل در جذب عناصر پرمصرف گردیده است. از طرفی کاربرد سیلیسیوم افزایش طول برگ، استحکام آن و در نهایت افزایش فتوسنتز را به دنبال داشت. سرانجام مواد ساخته شده به اندام حیاتی گیاه (دانه) منتقل، در همین قسمت ذخیره شده­اند و وزن سنبله در هر گلدان را افزایش داده­اند. بر اساس داده های بدست آمده در جدول 3 تیمار صفر سیلیسیوم و 250 میلی گرم بر کیلوگرم نیتروژن (معادل90/1 گرم در رقم پیشتاز و 35/2 گرم در رقم روشن) کمترین و تیمار500 سیلیسیوم و 500 میلی گرم بر کیلوکرم نیتروژن با 77/2 بیشترین وزن سنبله در رقم پیشتاز و تیمار500 سیلیسیوم و 800 میلی­گرم بر کیلوگرم نیتروژن با 17/3 بیشترین وزن سنبله در رقم روشن بود. بعبارتی در هر سطح سیلیسیوم با افزودن نیتروژن تغییــر چشمگیری در وزن سنــبله دو رقم مورد مطالعه مشاهده نشد.

فراز احمد و همکاران (2007) اثرات سیلیسیوم را بر رشد گیاه گندم در وضعیت­های رطوبتی مختلف مطالعه کردند. نــتایج آنهــا نشان داد که با افزایش مقدار سیلیسیوم وزن سنبله افزایش یافت. اگرچـه میـزان افزایش وزن سنبله از نظر آماری مــعنی­دار نبــود. ضمنا" ذکر این نکته ضروری است مقادیر سیــلیسیوم اضـافه شده در آزمایش فراز احمد نسبت به آزمایش انجـام شده کمتر بود. شـاید یکی از دلایـل تاثیر کمـی سیلیسیوم بـر وزن سنبله گنـدم در آزمایش فراز احمد همـین نکته باشـد زیرا پاسخ وزن سـنبله در ارقام روشن و پیشتاز در این آزمایش به سطوح بالاتر سیلیسیوم، مثبت بوده است و همانطور که اشاره شد حداکثر غلظت سیلیسیوم موثر بر وزن سنبله در این آزمایش مشخص نشد. هی­جون و همـکاران (2003) تاثیر سیلیسـیوم را بر رشد گندم در شرایط تنش خشکی مطالــعه کردند. نتایج آنها نشان داد که سـیلیسیوم بر رشـد گندم در تنـش خشـکی موثر بوده است. البته آنهـا گزارشـی مبنی بر تاثیر سیلیسیوم بر وزن سنبله یا بخــش­های دیگـر گیاه ارائه نکردند امـا آنـها ادعا کردنـد که با کاربرد سیلیسیوم می­توان به تولید بیشتر گندم در منــاطق خشک و نیمه خشک که بخش اعظم چین (47%) را تشــکیل می­دهد امیدوار بود.

 

 

 

 

 

 

 

جدول3-  تاثیر سطوح سیلیسیوم و نیتروژن بر وزن سنبله (گرم در گلدان) دو رقم گندم

سطوح سیلیسیوم (mg/kg )

سطوح نیتروژن(mg/kg )

 

میانگین

 

250

500

800

 

رقم پیشتاز

0

c*90/1

c92/1

c90/1

c91/1

 

250

b35/2

b35/2

b32/2

b34/2

 

500

a70/2

a77/2

a67/2

a72/2

 

میانگین

A 32/2

A 35/2

A 30/2

......

 

رقم روشن

0

c35/2

c45/2

c40/2

c4/2

 

250

b72/2

b87/2

b75/2

b78/2

 

500

a12/3

a12/3

a17/3

a14/3

 

میانگین

A 73/2

A 82/2

A 77/2

......

 

        

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   

*   میانگین­هایی که برای هر صفت اندازه­گیری شده در یک حرف کوچک و یا هر ردیف در یک   حرف  بزرگ  مشترک میباشند،  بر اساس آزمون دانکن در ســـطح احتـمال پنج درصد  معنی­دار نیستند.

 

وزن هزار دانه

با توجه به جدول تجزیه واریانس داده­ها، اثر اصلی تیمارها نشان می­دهد که بین ارقام گندم از نظر وزن هزاردانه اختلاف معنی­داری (01/0p=) مشاهده می­شود. کاربرد سیلیسیوم نیز سبب تفاوت معنی­داری در تیمارهای مختلف شد اما این صفت تحت تاثیر کود نیتروژن قرار نگرفت. برهمکنش رقم و سیلیسیوم و همچنین سیلیسیوم و نیتروژن تاثیر معنی­داری بر وزن هزار دانه داشت (جدل2). تاثیر سیلیسیوم بر وزن هزار دانه دو رقم گندم روشن و پیشتاز تقریبا" مشابه با اثر آن بر وزن سنبله است. بطوریکه کاربرد سیلیســیوم سبب افزایش معنی­دار وزن هزاردانه هر دو رقم گندم گردید (جدول 4). در تیمار صفر سیلیسیوم، وزن هزاردانه هر دو رقم گندم در مقایسه با سایر تیمارها کمترین بوده و بیشتــرین وزن هزاردانه در تیمار 500  میلی­گرم بر کیلوگرم سیلیسیوم مشــاهده شد. به نظر می­رسد این عنصر در پوسته دانه انباشته شده است و با افزایش ضخامت پوسته سبب افزایش وزن هزار دانه گردیده است. همانطور که در قسمت قبل اشاره شد صرفه نظر از تیمارهای اعمال شده وزن سنبله روشن از وزن سنبله پیشتاز بیشتر است؛ وزن هزار دانه روشــن نیز از پیشــتاز بیشتر می­باشد. بطوریکه میانگین وزن هزار دانه رقم روشن برابر 45/38 و در رقم پیشتاز برابر 82/35 گرم گزارش شد. همچنین بیشــترین غلظت سیلیســیوم موثر بر وزن هزار دانه در این آزمایــش نیز مشخص نشد. بر اساس جدول مقایســه میانگین داده ها برهمکنــش سیلیسیوم و نیتروژن بر وزن هزاردانه رقم پیشــتاز و روشــن تاثیر معنی داری در سطح 5 درصد داشت. بطوریکه در تیمار عدم کاربرد سیلیــسیوم و 250 میلی گرم بر کیلوگرم نیتروژن وزن هزاردانه کمتــرین( 7/33 گرم برای رقم پیشــتاز و 05/36 گرم برای رقم روشن) و در تیمار 500 میلی گرم بر کیلوگرم سیلیسیوم و800  میلی گرم بر کیلوگرم نیتروژن بیشترین مقدار ( 42/37 گرم برای رقم پیشتاز و 7/40 گرم برای رقم روشن) بود. لذا استنبـــاط می­شود که کود اوره با افزایش فراهمی یون آمونیــوم باعث افزایش جذب نیتــروژن و بهبود جذب نور گردیده است. از آنجا که نیتروژن یکی از اجزای اصلی کلرفیل می­باشد سبب افزایش فعالیت­های متابولیکی فتوسنتــز و تنفس و در نتیجه افزایــش وزن هزار دانه شده است.

هنفی­احمد و همکاران (2008) تأثیر محلول­پاشی سیلیسیوم و بور روی رشد گندم در شرایط خاک شور را  مورد ارزیابی قرار داده و مشاهده نمودند که استفاده از سیلیسیوم باعث افزایش وزن هزار دانه گندم می­شود. نتایج آنها نشان داد که سیلیسیوم و بور تا حدی اثرات منفی شوری را بر رشد، عملکرد و جذب عناصر غذایی از خاک کاهش می­دهد. موریتی و همکاران (2009) تاثیر منابع مختلف سیلیسیوم را بر رشد و عملکرد برنج در کنیا مطالعه کردند. هرچند با افزایش منابع مختلف سیلیسیوم وزن هزاردانه تغییر معنی­داری نداشت اما آنها نشان دادند که کلسیم سیلیکات، پتاسیم سیلیکات و خاکستر کاه به ترتیب بیشترین تاثیر را بر افزایش وزن هزار دانه داشتند. کمالی مقدم و همکاران (1384) به بررسی تاثیر سیلیسیوم بر عملکرد و میزان پروتئین گندم پرداختند. نتایج آنها نشان داد کاربرد سیلیسیوم بر وزن هزاردانه گندم تاثیر معنی­داری نداشته است.

 

جدول4- تاثیر سطوح سیلیسیوم و نیتروژن بر وزن هزاردانه (گرم در گلدان) دو رقم گندم

سطوح سیلیسیوم (mg/kg )

سطوح نیتروژن(mg/kg )

 

میانگین

250

500

800

رقم پیشتاز

 

0

e*70/33

d03/34

c45/34

c06/34

250

b28/36

b13/36

b13/36

b17/36

500

a22/37

a28/37

a42/37

a31/37

میانگین

B73/35

B81/35

36 A

......

رقم روشن

 

0

d05/36

c65/36

c72/36

c47/36

250

b17/38

b15/38

b15/38

b16/38

500

a83/40

a83/40

a75/40

a8/40

میانگین

A 35/38

A54/38

A54/38

......
           

 

*میانگین­هایی که برای هر صفت اندازه­گیری شده در یک حرف کوچک و یا هر ردیف در یک حرف بزرگ  مشترک میباشند،  بر اساس آزمون دانکن در سـطح احتمال پنج درصد  معنی­دار نیستند.

 

شاخص برداشت

اثر اصلی تیمارها در جدول تجزیه واریانس2 نشان داد که اثر ارقام گندم، سیلیسیوم و نیتروژن در شاخص برداشت تفاوت بسیار معنی­داری داشتند. این تفاوت­ها در سطح یک درصد معنی­دار بود (01/0p=). بر اساس تجزیه واریانس داده­ها، اثر متقابل آنها نیز در شاخص برداشت معنی­دار گزارش شد (جدول 2).

بر اساس مقایسه میانگین­ها برهمکنش سیلیسیوم و نیتروژن بر شاخص برداشت در سطح 5 درصد معنی­دار گزارش شد. بطوریکه رقم پیشتاز در تیمار صفر سیلیسیوم و 250 میلی­گرم بر کیلوگرم نیتروژن با 31 درصد کمترین و تیمار 500  و 800 میلی­گرم بر کیلوگرم سیلیسیوم و نیتروژن با 5/37 درصد بیشترین شاخص برداشت را دارا بود. لازم به توضیح است که بیشترین شاخص برداشت رقم روشن نیز در همین تیمار و برابر 5/39 درصد گزارش شد. حال آنکه کمترین مقدار آن معادل 6/33 درصد و مربوط به سطح صفر سیلیسیوم و هر سه تیمار نیتروژن بود (شکل1 و2).  بطور کلی و صرفه­نظر از تیمارهای اعمال شده مشاهده شد که شاخص برداشت روشن از شاخص برداشت پیشتاز بیشتر می­باشد. چنانچه میانگین شاخص برداشت برای رقم روشن 83/36 و برای رقم پیشتاز 22/34  درصد بود. شاید سیلیسیوم با تاثیری که بر استحکام ساقه گیاه داشته سبب ایستادگی بهتر آن گردیده است. بنابراین انتقال مواد از ساقه به دانه گیاه بهتر و بیشتر شده و در نهایت عملکرد دانه بیشتر می­شود. همانطور که در قسمت مواد و روش­ها گفته شد شاخص برداشت، حاصل تقسیم عملکرد دانه به عملکرد زیستی می­باشد. لذا با افزایش عملکرد دانه شاخص برداشت نیز افزایش می­یابد. به نظر می­رسد اثرات مثبت ناشی از مصرف نیتروژن بر افزایش شاخص برداشت به نقش نیتروژن در افزایش ماده خشک گیاه مربوط است، شاید استفاده از منبع کودی نیتروژن به دلیل فراهمی بهتر NO3- و سنتز بیشتر و بهتر آنزیم نیترات ردوکتاز، جذب و آسیمیلاسیون نیتروژن بهتر صورت گرفته و منجر به افزایش بیشتر ماده خشک می­شود.

لیانگ و همکاران (1994) سیلیکات سدیم را در سه سطح 50، 100 و 150 میلی­گرم بر کیلوگرم برای دو گیاه برنج و گندم بکار بردند. آنها گزارش کردند با افزودن کود محتوی سیلیسیوم به خاکهای آهکی عملکرد دانه برنج20/7 درصد و عملکرد دانه گندم به میزان 9/3 درصد افزایش یافته است. رحیمی و کافی (1389) به مقایسه تاثیر سطوح مختلف شوری و سیلیسیوم در تولید زیست توده گیاه خرفه پرداختند. نتایج آنها نشان داد که با افزایش سدیم سیلیکات وزن خشــک ریشه و برگ کاهش می­یابـــد. کاربرد سیلیسیوم باعث بهبود معنی­دار عملکرد کل دانه، وزن کل دانه در انشعابات و شاخص برداشت شد. آنها همچنین تایید کردند که کاربرد سیلیسیوم با کاهش تجمع سدیم و افزایش درصد پتاسیم در برگ­ها تاثیر مثبتی بر تحمل گیاه به شوری داشته است. امام و همکاران (1388) تاثیر سطوح مختلف کود نیتروژن­دار بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه گندم در شرایط آبی و دیم بررسی نمودند. نتایج آزمایش آنها نشان داد که در هر دو رژیم رطوبتی افزودن نیتروژن سبب بهبود اجزای عملکرد دانه می­گردد و این افزایش با ازدیاد عملکرد بیولوژیک و شاخص برگ همراه بود.

 

 

شکل1 : اثر برهمکنش سیلیسیوم و نیتروژن بر شاخص برداشت گندم رقم پیشتاز

 

شکل2 : اثر برهمکنش سیلیسیوم و نیتروژن بر شاخص برداشت گندم رقم روشن

 

عملکرد دانه

طبق نتایج بدست آمده در جدول تجزیه واریانس اثر اصلی تیمارها نشان داد بین ارقام مورد مطالعه از نظر عملکرد دانه در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنی­داری وجود داشت (جدول2). همچنین تاثیر سیلیسیوم و نیتروژن بر عملکرد دانه گندم در سطح احتمال 5 درصد معنی­دار گزارش شد. اثر متقابل رقم در نیتروژن،  رقم در سیلیسیوم، سیلیسیوم در نیتروژن و رقم در هر عنصر مذکور نیز معنی­دار بود (جدول2).   

جدول مقایسه میانگین نشان داد که تاثیر سیلیسیوم بر عملکرد دانه هر دو رقم گندم روشن و پیشتاز در سطح 5  درصد معنی­دار بود. بطوریکه کاربرد سیلیســیوم در خاک سبب افزایش معنی­دار عملکرد دانه هر دو رقم گندم گردید (جدول 5). کاربرد نیتروژن در گندم پیشتاز موجب افزایش معنی­دار عملکرد دانه در سطح 5 درصد شد. کاربرد همزمان سیلیسیوم و نیتروژن نیز تاثیر معنی­داری بر عملکرد دانه دو رقم گندم داشت. برای دو رقم مورد مطالعه در تیمار  عدم کاربرد سیلیسیوم و کمترین سطح نیتروژن، کمترین عملکرد دانه گزارش شد. این مقادیر در رقم روشن و پیشتاز به ترتیب برابر 84/5  و 98/6 گرم در گلدان بود. با افزایش سیلیسیوم عملکرد دانه به تدریج افزایش یافت. بطوریکه در سطح 500 میلی­گرم بر کیلوگرم سیلیسیوم بیشترین عملکرد دانه مشاهده شد. لازم به توضیح است که در این سطح بین تیمارهای مختلف نیتروژن تفاوت چندانی وجود نداشت. عملکرد دانه در هر سه سطح نیتروژن بطور متوسط برابر 36/9 برای رقم روشن و 52/12 گرم در گلدان برای رقم پیشتاز گزارش شد. شهدی کومله و کاوسی (1383) نتایج مشابهی در این رابطه گزارش کردند. بر اساس یافته­های آنها سیلیسیوم با بهبود وضعیت مورفولوژیکی و تغییر ترکیب شیمیایی گیاه برنج در افزایش عملکرد آن تاثیر بسزایی داشت. آنها مکانیسم این مسئله را اینگونه عنوان نمودند که سیلیسیوم از طریق تقلیل سمیت عناصر کم مصرف و تعدیل جذب عناصر پرمصرف بر رشد و عملکرد  و وزن خشک اندام هوایی گیاه تاثیر دارد. میزان افزایش عملکرد دانه با کاربرد نیتروژن نیز در بسیاری منابع گزارش شده است (مینرد و جفروی، 2001). این افزایش از قانون بازدهی نزولی پیروی می­کند بطوریکه با افزایش مصرف نیتروژن عملکرد دانه افزایش می­یابد اما میزان این افزایش در مقادیر بالاتر نیتروژن به تدریج کمتر می­شود. به نظر می­رسد با افزایش نیتروژن مصرفی، مقدار کل نیتروژن جذب شده توسط گیاه افزایش یافته ولی در مقادیر پایین­تر آن، کارایی و استفاده از نیتروژن جذب شده برای تشکیل دانه بیشتر بوده است (مینرد و جفروی، 2001).

جدول5-  تاثیر سطوح سیلیسیوم و نیتروژن بر عملکرد دانه (گرم در گلدان) دو رقم گندم

 

سطوح سیلیسیوم (mg/kg )

سطوح نیتروژن(mg/kg )

 

میانگین

 

250

500

800

رقم پیشتاز

 

0

d*98/6

c57/7

c 63/7

c39 /7

 

250

b 06/9

b 04/9

b 03/9

b   04/9

 

500

a58/12

a57/12

a51/12

a 52 /12

 

میانگین

     B 54/9

    A 73 /9

      A 72/9

......

رقم روشن

 

0

e84/5

d21/6

c63/6

c  23/6

 

250

b42/8

b22/8

b22/8

b  29/8

 

500

a36/9

a31/9

a42/9

a  36/9

 

میانگین

      B 87/7

     B 91/7

      A 09/8

......
           

        

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 *میانگین­هایی که برای هر صــفت اندازه­گیری شده در یک حرف کوچک و یا هر ردیــف در  یک حرف بزرگ  مشترک میباشند،  بر اساس آزمون دانکن در سطح احتمال پنج درصد  معنی­دار نیستند

 

ارتفاع بوته

 

طبق جدول تجزیه واریانس 2، اثر اصلی تیمارهای مورد مطالعه نشان داد که در ارقام گندم از نظر ارتفاع بوته اختلاف معنی­داری در سطح یک درصد مشاهده شد. همچنین اثر سیلیسیوم، نیتروژن و اثر کاربرد همراه آن دو بر ارتفاع بوته گندم بسیار معنی­دار بود (01/0p=).

نتایج تاثیر سیلیسیوم بر ارتفاع بوته دو رقم گندم روشن و پیشتاز نشان داد که سیلیسیوم تاثیر معنی­داری بر ارتفاع بوته هر دو رقم گندم در سطح 5 درصد داشت (جدول 6). همانطور که مشاهده می­شود با افزایش سیلیسیوم ارتفاع بوته هر دو رقم گندم افزایش یافت. روند تغییرات ارتفاع در رقم روشن نسبت به رقم پیشتاز کمتر بود. بطوریکه میزان افزایش ارتفاع در مرحله دوم معنی­دار نبود. تاثیر نیتروژن بر ارتفاع بوته دو رقم گندم روشن و پیشتاز نشان داد که نیتروژن تاثیر معنی­داری بر ارتفاع بوته هر دو رقم گندم داشت. با کاربرد نیتروژن ارتفاع بوته هر دو رقم گندم افزایش معنی­داری داشت. البته بطور کلی صرفه نظر از تیمارهای اعمال شده نتایج این تحقیق نشان می­دهد که ارتفـاع بوته روشن از ارتفاع بوته پیشتاز بیشتر می­باشد. شاید به همین دلیل است که رقم روشن در منابع رقمی حساس به ورس گزارش می­شود. بر اساس جدول مقایسه میانگین 5 کاربرد سیلیسیوم هـمراه با نیتروژن موجــب تغییر ارتفاع بوته گیاه در سطح 5 درصد گندم شد. در تیمار عدم کاربرد سیلیسیوم با کاربرد نیتروژن افزایش معنی­داری در ارتفاع بوته گندم مشاهده شد. اما در تیمار 250 و 500  میلی­گرم بر گرم سیلیسیوم در خاک، با کاربرد کود نیتروژن در ارتفاع بوته تغییر چشمگیری مشاهده نشد. بعبارتی با کاربرد سیلیسیوم ارتفاع بوته با شدت کمتری افزایش پیدا می­کند. بنابراین با افزودن این عنصر، اثر منفی مصرف زیاد نیتروژن بر افزایش ارتفاع بوته خنثی گردیده است. در هر دو رقم گنــدم کمــترین ارتفاع بوته مربوط به تیمار عدم کاربرد سیلیسیوم و 250 میلی­گرم بر کیلوگرم نیتروژن بود (برابر 2/86  و 8/105 سانتیمتر در رقم پیشتاز و روشن). بیشترین ارتفاع بوته به ترتیب در تیمار  500 همراه با 800 میلی­گرم بر کیلوگرم سیلیسیوم و نیتروژن بود. این عدد برای رقم پیشتاز برابر 2/90 و رقم روشن برابر 109 سانتیمتر گزارش گردید (جدول 6).

شهسواری و صفاری (1384) اثر مقدار نیتروژن را بر عملکرد و اجزای عملکرد سه رقم گندم روشن، قدس و شهداد بررسی نمودند. نتایج آنها نشان می­دهد که اثر مصرف نیتروژن بر ارتفاع بوته سه رقم در مرحله رسیدگی فیزیولوژیک معنی­دار نبود. آنها ادعا کردند که رقم روشن دارای بیشترین ارتفاع در بین ارقام مورد مطالعه می­باشد. مرادی تلاوت و همکاران (1389) اثر مصرف نیتروژن و علف­کش بر رقابت گندم و یولاف وحشی را بررسی کردند. تجزیه واریانس داده­های آنها نشان می­دهد که با افزایش نیتروژن تا سطح 180 کیلوگرم در هکتار ارتفاع بوته گندم بطور معنی­داری افزایش می­یابد. در نتیجه این موضوع، در اثر بر هم خوردن توازن رشد رویشی و زایشی گیاه و همچنین ایجاد ورس در بوته عملکرد دانه گندم افزایش چندانی از سطح 120 تا 180 کیلوگرم نیتروژن در هکتار نداشت. این موضوع با نتایج فرجی (2006) مطابقت داشت. مک داف (1991) گزارش کرد مصرف زیاد نیتروژن باعث رشد بیش ازحد گیاه شده و برگ­ها به رنگ سبز تیره در می­آید و ممکن است زیادی نیتروژن خاک در صورتی که مقدار سایر عناصر غذایی کم باشد، دوره رشد گیاه را طولانی­تر کرده و رسیدن محصول را به تأخیر بیندازد. اگرچه عرضه نیتروژن با مصرف کربوهیدرات­ها رابطه عکس دارد. انباشتگی کربوهیدرات­ها در سلول­های رویشی سبب افزایش ضخامت آنها می­شود. چنانچه نیتروژن اضافی به گیاه داده شود و شرایط رشد نیز مناسب باشد، کربوهیدرات­ها صرف ساختن پروتئین شده و به همین خاطر آب بیشتری جذب پروتوپلاسم گیاه گشته که در نتیجه گیاه ترد و شکننده می­شود. همچنین نیتروژن در بسیاری از ترکیبات سلول­های گیاهی از قبیل اسیدامینــه­ها و نوکلئیک اسیدها وجود دارد. بنابراین، یکی از علائم کمــبود آن در گیاه کند شــدن رشد می­باشد. به علاوه کمبــود نیتروژن در گیاه ممــکن است بشـــدت سبــب باریکی و اغلب چوبی شدن ســاقه شــود این چــوبی شدن ممــکن است ناشــی از ساخت بیش از حــد کربوهیدرات­ها باشــد (گوتلــر و رینــز، 1911). فراز احمد و همکاران (2007) در بررسی رشد گندم با کاربرد سیلیس در شرایط تنش رطوبتـی به این نتیجه رسیدند که با کاربرد سیلیســـیوم ارتفاع بوته افزایش پیدا می­کند. سعید و همــکاران (2009)  تاثیر ســـطوح مختلـــف سیلیسیوم روی رشد و عمـلکرد گندم در خاک­های سیلتی­لوم را مطالعه نمودند. آنها در آزمایشات خود از اسیدسیلیسیک (با سه غلظت 25، 50 و75 درصد) و سه رقم گندم مهران، ابادگر و کایران 95 استفاده کردند. نتایج آنها نشــان داد که ارتفاع بوته گــیاه در هرسه رقم گندم با کاربرد 25 درصد سیلیسیوم افزایش و در مقادیر بیشتر از آن کاهش می­یابد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول6-  تاثیر سطوح سیلیسیوم و نیتروژن بر ارتفاع بوته  (cm)دو رقم گندم

سطوح سیلیسیوم (mg/kg )

سطوح نیتروژن(mg/kg )

 

میانگین

250

500

800

 

رقم پیشتاز

0

c*2/86

c7/86

b 9/88

b3/87

250

ab 89

ab 89

ab 89

ab89

500

ab2/89

ab2/89

a2/90

a5/89

میانگین

B1/88

AB3/88

A4/89

......

 

رقم روشن

0

b8/105

ab107

a3/107

b7/106

250

ab107

ab108

a109

a108

500

ab3/107

ab3/107

a109

a9/107

میانگین

B7/106

AB4/107

A4/108

......
           

        

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 *میانگین­هایی که برای هر صفت اندازه­گیری شده در یک حرف کوچک و یا هر ردیف در  یک حرف بزرگ  مشترک میباشند،  بر اساس آزمون دانکن در سـطح احتمال پنج درصد  معنی­دار نیستند.

 

قطر ساقه

با توجه به جدول تجزیه واریانس 2 مشاهده می­شود که رقم و سیلیسیوم از نظر تاثیر بر قطر ساقه تفاوت معنی­داری در سطح یک درصد را نشان می­دهند (01/0p=). در حالیکه نیتروژن و اثر متقابل این عنصر با سیلیسیوم تاثیر معنی­داری در قطر ساقه گندم نداشت (جدول 2).

با کاربرد توام سیلیسیوم و نیتروژن در قطر ساقه هر دو رقم پیشتاز و روشن در سطح 5 درصد تغییر معنی­داری مشاهده گردید. در سطح عدم کاربرد سیلیسیوم با افزایش نیتروژن قطر ساقه بطور معنی­داری کاهش یافت (شکل 3 و 4). احتمالا" با افزودن نیتروژن تقسیم سلولی و در نتیجه رشد طولی ساقه افزایش یافته است. بنابراین ارتفاع گیاه به سرعت زیاد شده و زمان کافی برای انباشتن مواد در دیواره سلولی و افزایش قطر نبوده است. با کاربرد سیلیسیوم بیشتر تغییر معنی­داری در قطر ساقه مشاهده نشد. بنابراین این عنصر اثر منفی نیتروژن بر کاهش قطر ساقه را خنثی نموده است. 

لیانگ و همکاران (1996) در مطالعات خود اثر سیلیسیوم بر گیاه جو را مورد بررسی قرار دادند. آنها در گزارش خود بیان کردند که سیلیسیوم با ایجاد کمپلکس­های پیچیده در ترکیبات دیواره­ای گندمیان سبب استحکام و افزایش اندازه منافذ دیواره و نیز رشد قطری و طولی یاخته­ها به ویژه آوند چوبی این گیاهان می­گردد. خصــوصی و جعفرلو (1389)  سیلیس و نقش آن در گیاه برنج را مــطالعه کردند. نتایج آنها نــشان داد که با افزایش مقدار سیلیسیوم مقاومــت ساقه گیاه در برابر خوابیـــدگی افزایش می­یابد. آنها مکانیســم این پدیده را این­گونه عنــوان کردند که با جذب سیلیــسیوم و تشکیــل لایه اپــیدرمی ضخیم سیلیکاتی حساسیت گیاه نسبت خوابـــیدگی کاهــش می­یابد. شــاید یکی از دلایل تاثیر سیلیســیوم بر مقاومت ساقه در برابر خوابیــدگی در آزمایــش خــصوصی و جعفرلو همین نکــته باشد زیرا در این آزمایـــش با افزایش کاربرد سیلیسیوم  قطر ســاقه در ارقام روشن و پیشتـــاز افزایــش می­یابد. صیادی و جم­نژاد (1389) خوابیدگی در گندم و موتاسیون را مطالعه نمودند. نتایج بررسی آنها نشان داد که کم بودن قطر ساقه گندم و کمبود سیلیسیوم در محل گره­های ساقه از عوامل موثر در ایجاد خوابیدگی ساقه گندم هستند.

 

 

شکل3 : اثر برهمکنش سیلیسیوم و نیتروژن بر قطر ساقه رقم پیشتاز

 

شکل4 : اثر برهمکنش سیلیسیوم و نیتروژن بر قطر ساقه رقم روشن

 

 

جرم واحد طول ساقه

 

اثر اصلی تیمارها در جدول تجزیه واریانس شاخص­های رشد گیاه نشان داد که اثر ارقام گندم، سیلیسیوم و نیتروژن بر جرم

واحد طول ساقه معنی­دار بود (جدول 2). همچنین اثر متقابل سیلیسیوم در رقم، سیلیسیوم در نیتروژن، رقم در سیلیسیوم در نیتروژن بر جرم واحد طول ساقه معنی­دار بود در حالیکه اثر رقم در نیتروژن معنی­دار گزارش نشد.

نتایج تاثیر سیلیسیوم بر جرم واحد طول ساقه دو رقم گندم روشن و پیشتاز نشان داد که سیلیسیوم تاثیر معنی­داری بر جرم واحد طول ساقه هر دو رقم گندم در سطح 5 درصد داشت (جدول 7). طبق بررسی انجام شده با افزایش میزان سیلیسیوم، جرم مخصوص ساقه هر دو واریته گندم مورد مطالعه افزایش یافت. میزان این افزایش در رقم روشن از 3/83 تا 91 گرم بر متر و برای رقم پیشتاز از 3/74 تا 7/82 گرم بر متر در تیمار صفر و 500 میلی­گرم بر کیلوگرم سیلیسیوم متغیر بود. چنین به نظر می­رسد که با افزایش میزان سیلیسیوم در خاک جذب این عنصر توسط ریشه گیاه افزایش یافته است. با رسوب ترکیبات سیلیسیومی در سلول­های ساقه و برگ گیاه تاثیر معنی­داری بر وزن هر سانتی­متر ساقه داشته است. نتایج تاثیر نیتروژن بر جرم واحد طول ساقه دو رقم گندم روشن و پیشتاز نشان داد که نیتروژن نیز تاثیــر معنی­داری در سطح 5 درصد بر جرم واحد طول ساقه هر دو رقم گندم داشت (جدول 7). طبق بررسی انجام شده با افزایش میزان نیتروژن، جرم واحد طول ساقه هر دو واریته گندم کاهش یافت. میزان این کاهش در رقم روشن از 91 تا 7/83 گرم بر متر و برای رقم پیشتاز از 3/83 تا 76 گرم بر متر در تیمار 250 و 800 میلی­گرم بر کیلوگرم نیتروژن متغیر بود. چنین به نظر می­رسد که با افزایش میزان نیتروژن در خاک جذب این عنصر توسط ریشه گیاه افزایش یافته است. در نهایت با افزایش ارتفاع بوته (باریک و بلند شدن ساقه) تاثیر معنی­داری بر وزن هر سانتی­متر ساقه داشته است. بر اساس مقایسه میانگینها در جدول6  برهمکنش سیلیسیوم و نیتروژن خاک بر جرم واحد طول ساقه نشان داد که با افزایش سیلیسیوم همراه با نیتروژن جرم واحد طول ساقه هر دو رقم گندم تغییر معنــــی­داری در سطح 5 درصد یافت. بطوریکه تیمار کودی صفر سیلیسیوم و 800  میلی­گرم بر کیلوگرم نیتروژن با 60 گرم بر متر کمترین جرم مخصوص ساقه را در رقم پیشتاز دارا بود و بیشترین آن معادل 84 گرم بر متر در تیمار بالاترین سطح کاربردی کود سیلیسیوم و نیتروژن مشاهده گردید. در رقم روشن نیز کمترین جرم مخصوص ساقه برابر با 82 گرم بر متر (تیمار 250 میلی­گرم بر کیلوگرم سیلیسیوم و 800 میلی­گرم بر کیلوگرم نیتروژن) بود. بیشترین جرم مخصوص ساقه در تیمار صفر سیلیسیوم و 250 نیتروژن و همجنین در تیمار 500 میلی­گرم بر کیلوگرم سیلیسیوم و نیتروژن (معادل 92 ) مشاهده شد. لازم به توضیح است که در رقم روشن در تیمار 250 میلی­گرم بر کیلوگرم نیتروژن، با کاربرد سطوح سیلیسیوم تفاوت معنی­داری در تیمارهای مورد آزمایش مشاهده نشد. متوسط جرم واحد طول ساقه گیاه در تیمار صفر، 250 و 500 میلی­گرم بر کیلوگرم سیلیسیوم به ترتیب به 3/74 ،83 و 83 در رقم پیشتاز و 83 ،3/85  و 5/91  گرم بر متر در رقم روشن بود. در مجموع با کاربرد این دو عنصر در خاک وزن هر سانتی­متر ساقه رقم پیشتاز 48/10 درصد و در رقم روشن 23/9 درصد افزایش یافت.  نتایج آزمایشات لی و همکاران (1989) نشان داده که سیلیسیوم باعث افزایش وزن خشک ساقه در گندم می­شود.

 

جدول7- تاثیر سطوح سیلیسیوم و نیتروژن بر جرم واحد طول ساقه (g/m) دو رقم گندم

 

                        سطوح سیلیسیوم (mg/kg )

سطوح نیتروژن(mg/kg )

 

میانگین

 

250

500

800

رقم پیشتاز

 

 

0

a*84

ab79

c60

b3/74

 

250

a84

a82

ab84

a3/83

 

500

a82

a1/82

a84

a7/82

 

میانگین

A3/83

B81

C76

......

رقم روشن

 

 

0

a92

b79

b79

b3/83

 

250

a90

ab84

ab82

ab3/85

 

500

a91

a92

a90

a0/91

 

میانگین

A91

B85

C7/83

......
             

*میانگین­هایی که برای هر صفت اندازه­گیری شده در یک حرف کوچک و یا هر ردیف در یک حرف بزرگ  مشترک میباشند،  بر اساس آزمون دانکن در ســـطح احتـمال پنج درصـد  معنی­دار نیستند.

 

غلظت سیلیسیوم در شاخسار گیاه

جدول تجزیه واریانس 2 نشان می­دهد که اثر ارقام گندم مورد مطالعه و نیتروژن بر غلظت سیلیسیوم در شاخسار گیاه از نظر آماری معنی­دار نبود (01/0p=). تاثیر سیلیسیوم و همچنین اثر متقابل این عنصر در رقم و نیتروژن بر غلظت سیلیسیوم شاخسار در سطح یک درصد معنی­دار گزارش شد اما اثر نیتروژن در رقم و اثر آن در سیلیسیوم و رقم معنی­دار نبود ( جدول2).

نتایج تاثیر سیلیسیوم بر غلظت آن در گیاه دو رقم گندم روشن و پیشتاز نشان داد که سیلیسیوم تاثیر معنی­داری بر غلظت آن در هر دو رقم گندم در سطح 5 درصد داشت (جدول 8). تاثیر مثبت سیلیسیوم بر افزایش غلظت این عنصر در اندام هوایی هر دو واریته گندم مشابه بود. میزان تجمع سیلیسیوم شاخسار در تیمار عدم کاربرد این عنصر برای هر دو رقم گندم کمترین (معادل 7/6 درصد در رقم پیشتاز و 6 درصد در رقم روشن) بوده و تیمار 500  میلی­گرم بر کیلوگرم سیلیسیوم بیشترین مقدار این عنصر در شاخسار گیاه (3/9 و 4/8  درصد به ترتیب برای ارقام پیشتاز و روشن) بود. با اینکه با کاربرد سیلیسیوم در خاک، غلظــــت سیلـیسیوم در شاخسار بطور معنی­داری افزایش یافت اما درصد این تغییرات در رقم پیشتاز بیشتر بود (جدول 8). لذا اینگونه استنباط می­شود که با وجود غلظت­های برابر سیلیسیوم در خاک رقم پیشتاز مقدار بیشتری از این عنصر را جذب نموده و آن را در سلول­های خود ذخــیره می­کــند. بنابراین دارای ساقه­های ضخیم­تری نسبت به رقم روشن است و حساسیت کمتری به خوابیدگی نشان می­دهد. نتایج تاثیر سیلیسیوم همراه با نیتروژن بر غلظت سیلیسیوم در شاخسار دو رقم گندم روشن و پیشتاز نشان داد که کاربرد توام این دو عنصر تاثیر معنی­داری برغلظت سیلیسیوم شاخسار هر دو رقم گــندم در سطح 5 درصد داشت. بر اساس نتایج به دست آمده رقم پیشتاز با تجمع سیلیسیوم در شاخسار به میزان 17/4 درصد کمترین مقدار را در مقایسه با سایر تیمارها دارا بود. این مقدار مربوط به تیمار 250 میلی­گرم بر کیلوگرم سیلیسیوم و 250  میلی­گرم بر کیلوگرم نیتروژن بود. با افزایش کاربرد این دو عــنصر مقدار سیلیسیوم اندام هوایی افزایش داشت؛ بطوریکه حداکثر غلظت سیلیسیوم در تیمار تلفیقی 500  میلی­گرم بر کیلوگرم سیلیسیوم و 800  میلی­گرم در کیلوگرم نیتروژن برای رقم پیشـتاز معادل 10 درصد بود. لازم به توضیح است با کاربرد 500  میلی­گرم بر کیلوگرم سیلیسیوم، غلظت سیلیسیوم شاخسار رقم پیشتاز در سطوح 500  و 800  میلی­گرم بر کیلوگرم نیتروژن، در یک گروه آماری قرار داشتند. در رقم روشن غلظت سیلیسیوم شاخسار با 5/5 درصد (در تیمار عدم کاربرد سیلیسیوم و 250 میلی­گرم بر کیلوگرم نیتروژن) کمترین مقدار را دارا بود. در حالیکه بیشترین تجمع این عنصر در شاخسار در تیمار 500 میلی­گرم بر کیلوگرم سیلیسیوم و 800  میلی­گرم بر کیلوگرم نیتروژن و برابر 4/9 درصد بود. لذا استنباط می­شود که با افزودن کودهای نیتروژن به خاک، سیلیسیوم بیشتری توسط ریشه گیاه جذب شده، به قسـمت­های بالایی گیاه منتقل و در آنجا ذخیره می­گردد.

تناکا و پارک (1966) نقش سیلیسیوم بر رشد گیاه برنج بررسی نمودند. آنها در نتایج آزمایشات خود نشان دادند که کاربرد سیلیسیوم منجربه افزایش وزن خشک اندام هوایی و همچنین افزایش غلظت این عنصر در گیاه گردیده است. همچنین بیان کردند که توزیع و تراکم سیلیسیوم در گیاه برنج توسط فرآیند متابولیکی و میزان تعرق اندام­های هوایی کنترل می­شود. شهدی­کومله و کاوسی (1383) نیز در بررسی­های خود در رابطه با اثر متقابل سیلیسیوم و فسفر بر گیاه برنج بیان کردند که کاربرد سیلیسیوم در جذب آن توسط ریشه گیاه و در نتیجه غلظت آن تاثیر معنی­داری داشته است. بر اساس نتایج آنها تیمار تلفیقی 800  و 25 کیلوگرم در هکتار از منابع کودی سلیکاته و فسفاته حداکثر عملکرد دانه را در این تحقیق بروز داده است.

                جدول8-  تاثیر سطوح سیلیسیوم و نیتروژن بر غلظت سیلیسیوم در شاخسار (%) دو رقم گندم

                                                            

سطوح سیلیسیوم (mg/kg )

سطوح نیتروژن(mg/kg )

 

میانگین

 

250

500

800

 

 

رقم پیشتاز

0

01/6 g*

f9/6

e2/7

7/6 c

 

250

h  17/4

c01/9

b7/9

6/7b

 

500

d9/7

a10

a10

3/9a

 

میانگین

6C

6/8 A

9/8 A

......

 

 

رقم روشن

0

i5/5

g6

f6/6

6c

 

250

h7/5

d7/7

c1/8

2/7b

 

500

e5/7

b4/8

a4/9

4/8a

 

میانگین

B2/6

4/7AB

8A

......

 
             

 

[

*میانگین­هایی که برای هر صفت اندازه­گیری شده در یک حرف کوچک و یا هر ردیف در یک حرف بزرگ  مشترک میباشند،  بر اساس آزمون دانکن در ســـطح احتـمال پنج درصـد  معنی­دار نیستند.

 

نظر به پژوهش به عمل آمده می­توان عنوان کرد که با کاربرد کودهای سیلیکاته در خاک عملکرد دانه و برخی از اجزای عملــکرد گندم افزایش یافت. سیلیسیوم با افزایش اجزاء عملکرد (وزن سنبله، وزن هزار دانه، شاخص برداشت) موجب افزایــش عملکرد گندم شد. در هر دو رقم مورد مطالعه بهترین وزن هزار دانه، شاخص برداشت و برخی از اجزای عملکرد که نقش مهمی در تولید دارند از تیمار 500 و 800 میلی­گرم بر کیلوگرم سیلیسیوم و نیتروژن به دست آمد. سیلیسیوم با ذخیره شدن در دیواره سلولی گیاه جرم واحد طول ساقه را افزایش داد. نیتروژن موجود در خاک کارایی جذب سیلیســیوم را بیشتر کرد. غلظت سیلیسیوم جذب شده  در دو رقم مورد استـفاده متفاوت بود بطوریکه رقم پیشتاز گندم در جذب سیلیسیوم نسبت به رقم روشن برتری نشان داد.


1- Harvest index

مراجع

1. امام، ی.، س. سلیمی کوچی و آ. شکوفا. 1388. تاثیر سطوح مختلف کود نیتروژن دار بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه گندم در شرایط آبی و دیم. مجله پژوهش¬های زراعی ایران. جلد7، شماره1. صفحه321-332.
2. خصوصی، م. و ا. جعفر لو. 1389. سیلیس و نقش آن در گیاه برنج. در: http://www.gyah.ir/gyahcrop
3. رحیمی، ز. و م. کافی. 1389. مقایـسه تاثیر سطوح مختلف شوری و سیلیسیوم در تولیــد زیست توده، مقدار سدیم و پتاسیــم برگ و ریشه خرفه. (Portulaca oleracea L.) نشـــریه آب و خاک (علوم و صــنایع کشاورزی). جلد24، شماره 2. صفحه367.
4. سیاهپوش، م. ر. ی. امام و ع. سعیدی. 1382. ﺗﻨﻮﻉ ﮊﻧﺘﻴﻜﻲ، ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﻮﺍﺭﺙ ﻭ ﺿﺮﺍﻳﺐ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﮊﻧﻮﺗﻴﭙﻲ ﻭ ﻓﻨﻮﺗﻴﭙﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮﺩ ﺩﺍﻧﻪ، ﺍﺟﺰﺍءﺁﻥ ﻭ ﺑﺮﺧﻲﺻﻔﺎﺕ ﻣﻮﺭﻓﻮ ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮﮊﻳﻚ ﺩﺭ ﮔﻨﺪﻡ ﻧﺎﻥ. مجله علوم زراعی ایران. جلد 5، شماره 2.
5. شهدی کومله، ع. و م. کاوسی. 1383. بررسی اثر متقـــابل سیلیســـیوم و فسفر بر رشد و عمـــلکرد برنج (Oryza sativa L.). مجله علوم کشاورزی ایران. جلد 35، شماره ٣. صفحه ٥٨١-٥٨٦.
6. شهسواری، ن. و م. صفاری. 1384. اثر مقدار نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد سه رقم گندم در کرمان. پژوهش و سازندگی در زراعت و باغبانی. شماره66.صفحه82-87.
7. صیادی، ر. و م. جم نژاد. 1389. خوابیدگی در گندم و موتاسیون، در :http://irkeshavarzi.blogfa.com/post-4,aspx
8. کمالی مقدم، ع.، م. ج. ملکوتی و م. لطف اللهی. 1384. بررسی تاثیر سیلیسیوم بر عملکرد و میزان پروتئین گندم. چاپ اول. انتشارات نشر آبخیز. صفحه37.
9. مرادی تلاوت، م.، ر. سیادت، س. ع. ا. فتحی، ق. ا. زند و س. خلیل عالمی. 1389. اثر مصرف نیتروژن و علف کش بر رقابت گندم و یولاف وحشی. مجله علوم زراعی ایران. جلد دوازدهم، شماره4.
10. ملکوتی، م. ج. 1384. کشاورزی پایدار و افزایش عملکرد با بهینه سازی مصرف کود در ایران. انتشارات سنا. چاپ سوم.
11. نصری، م.، م. خلعتبری، ف. پاک نژاد، ج. حسن پور و پ. کسرایی. 1387. تاثیر سطوح مختلف محلول¬پاشی عنصر سیلیسیوم و تراکم کاشت بر خصوصیات کمی کلزا در شرایط آب و هوایی ورامین. دانش کشاورزی ایران. جلد5. شماره3. صفحه315-325.
12. هوشمند فر، ع.، م. طهرانی و ب. هاشملویان. 1387. تاثیر مقدار مصرف نیتروژن بر میزان پروتئین دانه و کارایی مصرف نیتروژن در گندم. گیاه و زیست بوم. شماره15. صفحه52-62.
13. Datnoff, L. E., R. N. Raid., G. H. Snyder., and D. B. Jones .2001. Effect of Calcium silicate on blast and brown spot intensities and yield of rice. Plant Dis. 75: 729-732.
14. Davis, J. G., D. G. Westfall, J. J. Mortvedt, and J. F. Shanahan. 2002. Fertilizing winter wheat. Agron. J. 84: 1198-1203.
15. Elliott, C. L., and H. S. George. 1991. Autoclave-Induced digestion for the colorimetric determination of silicon in rice straw. J. Agric. Food Chem. 39: 1118-1119.
16. Faraji, H. 2006. The mechanism of nitrogen effect on eco-physiological restrictions of wheat yield in khouzestan. Ph.D. thesis. Ramin Agriculture and Natural Resources University. (In Persian).
17. Faraz, A., L. Rahmatullah, A. Tariq, M. Aamer, A. Mukkram. Tahir and Sh. Kanwal. 2007. Effect of silicon application on wheat (Triticum aestivum L.) growth under water deficiency stress. J. Food Agric. Vol, 19, No, 2. pp: 01-07.
18. Gutler, J. M., and D.W. Rains. 1911. Effect of irrigation history on responses of cotton to subsequent water stress. Crop Sci. 11: 329-334.
19. Haanafy, A. H., E. M. Harb, M. A. Higazy, and Sh. H. Morgan. 2008. Effect of silicon and boron foliar applications on wheat plants grown under saline soil conditions. Int. nat. J. Agric. Res. Vol, 3, No, 10. pp: 1-26.
20. Hatfield, J. L., and J. H. Prueger. 2004. Nitrogen over-use, under-use, and efficiency. Crop Sci. 26: 156-168.
21. Gong, H. J., K. M. Chen, G. C. Chen, S. M. Wang, and C. L. Zhang. 2003. Effects of silicon on growth of wheat under drought. J. Plant Nutr. Vol, 26, No, 5. pp: 1055–1063.
22. Laffan, J. 1999. Cropping systems for sustainable wheat production. Continuing education, CB Alexander agricultural college, Tocal, NSW.
23. Liang, Y. C., S. Qirong, and S. Zhenguo. 1996. Effect of silicon on enzyme activity and sodium, potassium and calcium concentration in barley under salt stress. J. Plant Soil. Vol, 209, No, 2. pp: 217-224.
24. Liang, Y. C., T. S. Ma, F. J. Li, and Y. J. Feng. 1994. Silicon availability and response of rice and wheat to silicon in calcareous soils. Commun. Soil Sci. Plant Anal. 25: 2285-2297.
25. Li, Y. C., A. K. Adva, and M. E. Sumner. 1989. Response of cotton cultivars to aluminium in solution with varying silicon concentration. J. Plant Nutr. 12: 881- 892.
26. Ranganathan, S., Suvarchala, V., Rajesh, Y. B. R. D., Srinivasa Prasad, M., Padmakumari, A. P., and Voleti, S. R. 2006. Effects of silicon sources on its deposition, chlorophyll content, and disease and pest resistance in rice. Biol. Plant. 50: 713-716.
27. Saeed A. A., R. Qureshi, F. M. Soomro, A. A. Mirbahar, and G. S. Jakhar. 2009. Effects of silicon levels on growth and yield of wheat in silty loam soil. Pak. J. Bot. Vol, 41, No, 3. pp: 1385-1390.
28. Saha, A., R. K. Sarkar, and Y. Yamagishi.1998. Effect of time of nitrogen application on spikelet differentiation and degeneration of rice. Bot. Bull. Acad. Sin. 39: 119-123.
29. Shahsavar, N., and M. Safari. 2005. The effect of N on yield companentson on three wheat cultivars yield. Pagohesh and Sazandegi J. 66: 124-140.
30. Singh, K., R. Singh, J. P. Singh, Y. Singh, and K. K. Singh. 2006. Effect of level and time of silicon application on growth, yield and its uptake by rice (Oryza sativa). Indian J. Agric. Sci. Vol,76, No, 7. pp: 410-413.
31. Sundahri, T., C. J. Bell, P. W. G. Salel, and R. Peries. 2001. Response of canola and wheat to applied silicate and gypsum on raised beds. Proc. 10th Australian Agronomy Conference. 2001. Available online: www.regional.org.au/au/asa/2001/p/14/sundahri.htm
32. Tanaka, A., and Y. D. Park. 1966. Signtificance of the absorption and distribution of silicon in the growth of the rice plant. Soil Sci. Plant Nutr. 12: 23-27.
33. Magdaf, F. 1991. Minimizing nitrate leaching in agricultural products: dept. plant and soil sci. Univ. of Vermont, Burlington, Vt, USA.
34. Matichenkov, V., and A. Kosobrukhov. 2004. Silicon effect on the plant resistance to salt toxicity. 13th International Soil Conservation Organization Conference. Conserving soil and water for society. Brisbane, July.
35. Mainard, S. D., and M. H. Jeuffroy. 2001. Partitioning of dry matter and N to the spike throughout the spike growth period in wheat crops subjected to N deficiency. Field Crops Res. 70: 153-165.
36. Muriithi, C., E. Mugai, A. W. Kihurani, C. J. Nafuma, and S. Amboga. 2009. Determination of silicon from rice by-products and chemical sources on rice blast management. Jomo Keny Univ. Agric. and Technol. P.O. Box.
37. Murillo-Amador, B., H. G. Jones., C. Kayac., and R. L. Aguilar. 2006. Effects of foliar application of calcium nitrate on growth and physiological attributes of cowpea (Vigna unguiculata) grown under salt stress. Environ. Exp. Bot. 58: 188-196.
38. Narayanaswamy, C., and N. B. Prakash. 2009. Calibration and Categorization of Plant Available Silicon in Rice Soils of South India. J. Plant Nutr. 32: 1237–1254.
39. Yoshida, S., S. A. Navasero, and E. A. Ramirez. 1989. Effects of silica and nitrogen supply on some leaf characteristics of the rice plant. Plant Soil 31: 46-56.

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 4,454
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,634


counter
سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب