| تعداد نشریات | 284 |
| تعداد نشریات سازمان | 82 |
| تعداد شماره‌ها | 3,049 |
| تعداد مقالات | 34,082 |
| تعداد مشاهده مقاله | 46,546,038 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 77,599,401 |
بررسی جایگاه حفاظتی گونهای نادر به نام Smirnovia turkestana در ایران | ||
| طبیعت ایران | ||
| مقاله 15، دوره 3، شماره 6 - شماره پیاپی 13، بهمن و اسفند 1397، صفحه 108-117 اصل مقاله (561.83 K) | ||
| نوع مقاله: معرفی گونههای گیاهی نادر و در معرض انقراض ایران | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22092/irn.2019.118219 | ||
| نویسندگان | ||
| حسین بتولی* 1؛ زیبا جم‌زاد2؛ عادل جلیلی2 | ||
| 1حسین بتولی، استادیار پژوهش، باغ گیاه‌شناسی کاشان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران. | ||
| 2استاد پژوهش، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| درختچه «دُمگاوی» (Smirnovia turkestana Bunge)انحصاری تپه‌های ماسهای فعال و روان است. رویشگاه این گیاه صرفا" در اراضی ماسهای بیابانهای مرکزی (استان‌های اصفهان و سمنان) و تا حدودی نواحی شرقی کشور (خراسان رضوی) واقع شده است. این مناطق در بخش دشتی ناحیه رویشی ایرانی- تورانی و در محدوده ارتفاعی 750 تا 1200 متر از سطح دریا استقرار دارد. جایگاه حفاظتی این گونه بر اساس معیارهای اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) و با استفاده از سه معیار میزان حضور، سطح تحت اشغال و اندازه جمعیت، تعیین شد. سطح تحت اشغال (AOO) گونه دُمگاوی، با اندازه‌گیری میدانی در رویشگاه‌های آن، 1/21 کیلومترمربع، میزان حضور گونه در محدوده انتشار آن (EOO) با استفاده از نرم افزار ژئوکت 3/67126 کیلومترمربع برآورد شد. بنابراین بر اساس نتایج این تحقیق و باتوجه به سطح اشغال، تعداد افراد جمعیت، جمعیت به شدت منفک از یکدیگر، تجدید حیات محدود به دلیل تولید محدود بذر و کیفیت رویشگاه، دُمگاوی در طبقه در معرض انقراض (EN) قرار می گیرد. بررسی‌ها نشان داد، فشار چرای دام‌های مازاد بر مرتع، ریشه‌کنی توسط افراد بومی و محلی به‌منظور استفاده سرشاخه‌های آن در زراعت (سایه‌بان) و خشک‌سالی‌های بی‌سابقه دهه اخیر، از عوامل اصلی تهدیدکننده این درختچه نادر تلقی شده که ضرورت دارد به‌عنوان ذخیره ژنتیکی طبیعی مورد حفاظت ویژه قرار گیرد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| جایگاه حفاظتی؛ دُمگاوی؛ گونه در معرض خطر انقراض؛ ماسهزارها؛ گونه نادر و انحصاری | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The conservation status of Smirnovia turkestana Bunge, a rare species from Iran | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Hosein Batooli1؛ Ziba Jamzad2؛ Adel Jalili2 | ||
| 1Assistant Prof., Kashan Botanical Garden, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran | ||
| 2Prof., Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Smirnovia turkestana Bunge is a shrub growing on mobile and active sand dunes. The habitat of this plant is only in the sandy lands of the central deserts in Isfahan and Semnan provinces and to some extent the eastern part of the country in Khorasan Razavi. These areas are located in the plain area of Irano-Touranian region and at an altitude range of 750 to 1200 meters above sea level. The conservation status of this plant is defined based on the International Union for Conservation of Nature (IUCN) categories and criteria. Three criteria were used to evaluate the status of this species: extent of occurrence (EOO), area of occupancy (AOO) and size of populations. According to field survey and plot sampling, Smirnovia turkestana occupies an area of 21.1 Km2. According to analysis by GeoCAT software (geocat.kew.org), the extent of occurrence was 67,126.3 Km2. Therefore, according to the results of this study and referring to the area of occupation, the number of populations, highly fragmented populations, and low regeneration due to limited seed setting and quality of habitat, S. turkestana is recognized as “Endangered”. The field observations indicated that excessive livestock grazing on rangelands, eradicating by indigenous and local people in using its branches in cultivation (as an awning) and the unprecedented drought in recent decades, were the main threats to this rare shrub. Therefore, special attention and complete conservation of this natural genetic reserve are needed. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Conservation status, Smirnovia turkestana Bunge, endangered species, sand dunes, rare and exclusive species | ||
| مراجع | ||
|
- احمدی، ح. 1376. ژئومورفولوژی کاربردی، جلد دوم. فرسایش بادی، انتشارات دانشگاه تهران، 570 صفحه. - آذرنیوند، ح. و دستمالچی، ح. 1372. مطالعه فنولوژی چهار گونه گیاهی مناطق بیابانی کاشان. بیابان. دانشگاه تهران. 5 (2): 25-15. - آذرنیوند، حسین. 1377. گزارش نهائی طرح پژوهشی فنولوژی گیاهان مهم مرتعی و بیابانی کاشان. مرکز تحقیقات بیناللملی همزیستی با کویر. - آذرنیوند، حسین. جنیدی جعفری، حامد. جعفری، محمد. 1386. بررسی ویژگیهای رویشگاهی گونه دُمگاوی (Smirnovia iranica) و بررسی الگوی پراکنش آن در ماسهزارها، مطالعه موردی بندریگ کاشان. پژوهش و سازندگی. 77: 68-62. - بتولی، ح. 1380. مدیریت مراتع قشلاقی بیابانهای حوضه مسیله با تأکید بر حفظ ذخائر ژنتیکی گیاهان بومی و سازگار. اولین همایش ملی تحقیقات مدیریت دام و مرتع. مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان سمنان. 6-5 اردیبهشت. - بتولی، ح. 1382. بررسی اکولوژیک جوامع گیاهی ماسهزارهای ریگ بلند کاشان. پایاننامه دکترای علوم گیاهی، گرایش اکولوژی گیاهی. دانشگاه آزاد اسلامی- واحد علوم و تحقیقات. 364 صفحه. - بتولی، ح.، جم‌زاد، ز. و جلیلی، ع. 1397. جایگاه حفاظتی زیرگونهای انحصاری از جنس کلاه میرحسن از ایران. نشریه طبیعت ایران، 3(1): 100-109. - پناهی، پ. و جم‌زاد، ز. 1396. جایگاه حفاظتی بلوطهای ایران. نشریه طبیعت ایران، 2(1): 91-82. - تدین، م. 1388. واکنشهای زیستی گیاهان به تنشهای محیطی. انتشارت دانشگاه شهرکرد، 49، 213 صفحه. - ثابتی، حبیب الله. 1373. جنگلها، درختان و درختچههای ایران. انتشارات دانشگاه یزد. چاپ دوم. 704 صفحه. - جلیلی، ع. و جم‌زاد، ز. 1395. طرح تعیین جایگاه حفاظتی گیاهان و اکوسیستمهای ایران. موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور. - جلیلیان، ن. نعمتی پیکانی، م. جلیلی، ع. و جم‌زاد، ز. 1396. جایگاه حفاظتی گونه انحصاری Zeugandra iranica در ایران. طبیعت ایران، 2(4): 104-107. - جم‌زاد، ز. و معین، ف. 1396. جایگاه حفاظتی گونهای نادر از جنس سلوی به نام Salvia aristata. طبیعت ایران، 2(3): 95-92. - جنیدی جعفری، ح. 1384. بررسی ویژگیهای اکولوژیکی و کاربردی گونه دُمگاوی (Smirnovia iranica) در ماسهزارها- مطالعه موردی بند ریگ کاشان. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران. - حاتمی، ا.، جعفری، ع.، صادقیان، س.، جم‌زاد، ز. و جلیلی، ع. 1397. جایگاه حفاظتی گونه انحصاری نخود شیرازی در ایران. طبیعت ایران، 3(2): 96-90. - دستمالچی، ح. 1378. مطالعه آتاکولوژی گیاه دُمگاوی در اراضی خشک کاشان. پایاننامه کارشناسی‌ارشد دانشگاه تهران. مرکز تحقیقات بین‌المللی همزیستی با کویر. 95 صفحه. - دستمالچی، ح. و عمارتی، ع. 1371. بررسی گونههای گیاهی سازگار شده در مناطق بیابانی و کویری کاشان. مجموعه مقالات سمینار بررسی مسائل مناطق بیابانی و کویری ایران، یزد، 513-507 صفحه. - دیناروند، م. و حمزه، ب. 1396. جایگاه حفاظتی گاوزبان خوزستانی. طبیعت ایران، 2(2): 104-100. - رفاهی، ح. ق. 1378. فرسایش بادی و کنترل آن. انتشارات دانشگاه تهران. - رنجبر فردوئی، ا. و حیدرنژاد، س. 1394. وضعیت آبی، محتوای پرولین و فراهمی قندهای محلول در گیاه دُمگاوی (Smirnovia iranica Sabeti) تحت شرایط زیستگاهی. مهندسی اکوسیستم بیابان. 4(6): 62-55. - طویلی، ع. و صابری، م. 1391. بررسی تاثیر تیمارهای مختلف بر بهبود جوانه‌زنی گیاه دارویی دُمگاوی. همایش ملی فرآوردههای طبیعی و گیاهان دارویی. بجنورد - عصری، ی. 1382. تنوع گیاهی ذخیره گاه بیوسفر کویر. انتشارات موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور. 305 صفحه - عصری، ی. 1391. گیاهان مرتعی ایران، جلد دوم: دولپه‌ایها، انتشارات موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور. 1107 صفحه. - قوام، م.، آذرنیوند، ح.، نقوی، م. ر. و طویلی، ع. 1396. بررسی سیتوژنتیکی گیاه دُمگاوی (Smirnovia iranica Sabeti) در رویشگاه‌های مختلف (مطالعه موردی: ماسهزارهای کاشان). مهندسی اکوسیستم بیابان. 15: 34-25. - قوام، م.، نقوی، م. ر.، آذرنیوند، ح.، و طویلی، ع. 1395. بررسی تنوع ژنتیکی گیاه دُمگاوی (Smirnovia iranica Sabeti) در ایران با استفاده از نشانگرهای RAPD. تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران. 24(1): 122-114. - قهرمان، ا. 1372. کورموفیتهای ایران (سیستماتیک گیاهی)، جلد دوم. مرکز نشر دانشگاهی. 842 صفحه. - کردوانی، پ. 1380. خشکسالی و راه‌های مقابله با آن در ایران، چاپ اول. انتشارت دانشگاه تهران. - کنشلو، ه. 1380. جنگلکاری در مناطق خشک. جلد اول. انتشارات موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور. 516 صفحه. - کاشکی، محمدتقی. غلامی، براتعلی و فراوانی، مهدی. 1391. ویژگیهای اکولوژیک و نحوه رویش درختچه دارویی دُمگاوی (Smirnovia iranica Sabeti). همایش ملی فرآوردههای طبیعی و گیاهان دارویی. - مجید، م. 1375. معرفی گیاه دُمگاوی از ذخایر ژنتیکی شنزارهای ایران، مجموعه مقالات دومین همایش ملی بیابان‌زایی و روش‌های مختلف بیابانزدایی، صفحه 307. - مجید، م. و شاهمرادی، ا. ع. 1382. آتاکولوژی گونه مرتعی Smirnovia turkestanaدر استان اصفهان. تحقیقات مرتع و بیابان ایران. 10(4): 457-445. - محبی، ج. و جم‌زاد، ز. و بخشی خانیکی، غ. 1395. جایگاه حفاظتی شش گونه انحصاری مرزه در ایران. طبیعت ایران، 1(1): 79-74. - مدرس هاشمی، م. 1374. نحوه رویاندن بذر دُمگاوی با استفاده از تیمارهای مختلف. جنگل و مرتع. 77: 45-49. - مظفریان، ولیالله. 1383. درختان و درختچههای ایران. انتشارات فرهنگ معاصر. 991 صفحه. - مظلوم نجفی، س. 1388. مطالعه مورفولوژی و آناتومی گیاه دُمگاوی (Smirnovia turkestana Bunge) در شهرستان کاشان. پایاننامه کارشناسی ارشد دانشکده علوم دانشگاه پیام نور استان تهران. 89 صفحه. - معروفی، ح. 1396. گل صدتومانی، گونهای بسیار نادر. طبیعت ایران، 2(6): 110-113. - مقیمی، ج. 1384. معرفی برخی گونههای مهم مرتعی مناسب برای توسعه و اصلاح مراتع ایران، انتشارات آرون، 672 صفحه. - میرموسوی، ح. و کریمی، ح. 1392. مطالعه اثر خشکسالی بر روی پوشش گیاهی با استفاده از تصاویر سنجنده MODIS مورد: استان- کردستان. جغرافیا و توسعه. 31: 76-57. - ناطقی، د. 1379. نگرشی تازه به بیابان. انتشارات توسعه روستائی، تهران. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 677 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 879 |
||