1استادیار، بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل (مغان)، سازمان تحقیقات، آموزش
2دانشیارپژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش وترویج کشاورزی
3کارشناس ارشد، بخش تحقیقات جنگل و مرتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل (مغان)، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج
4استادیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگلها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج
5دانشیار بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری مرکز تحقیقاتو آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس
چکیده
در این پژوهش یک روش کمّی برای ارزیابی توانایی گیاهان در کنترل فرسایش شیاری و خندقی در منطقه مغان استان اردبیل معرفی شده است. این پژوهش در طول پنج سال و در فاصله سالهای 1395 تا 1399 انجام گرفت. پنج شاخص به نامهای تراکم ساقه (SD)، توانایی ریشه گیاه در کاهش فرسایش خاک سطحی در مقابل جریان تمرکز یافته فرسایشی (RSD)، توانایی ایجاد مانع در مقابل رسوبات (SOP)، شاخص سفتی گیاه (MEI) و چسبندگی ریشه (Cr) برای 20 گیاه بومی در منطقه محاسبه شد (28/0 - 4-10×411/1SD=، 1076/10 - 24- 10×68/6RSD=، 696/0 - 10-5×275/8SOP=، N 134/27 - 10-6×69/1MEI=، Pa 626/34 - 10-4×432/5Cr=). گونههای گز پرشاخه (Tamarix ramosissima)، علف شور (Salsola dendroides)، درمنه معطر (Artemisia fragrans)، زلفپیر ریشدار (Stipa arabica)، خار شتر (Alhagi camelorum)، گل ماهور سنبلهای (Verbascum stachydiforme)، علف بره (Festuca ovina) و ملیکای بلند (Melica altissima) برای مهار فرسایش شیاری و خندقی در منطقه بسیار مناسب هستند. گونه های علف بره (Festuca ovina)، زلف پیر ریش دار (Stipa arabica) و ملیکای بلند (Melica altissima) با توجه به سازگاری به شرایط خشکی در منطقه و مقاومت بالا در مقابل جریان های تمرکز یافته فرسایشی میتوانند در احیای پوشش گیاهی مورد استفاده قرار گیرند. ترکیب گونههای گیاهی مختلف مورد مطالعه برای مهار فرسایش بهدلیل توانایی هرکدام از آن ها در یک یا چند شاخص میتواند بسیار موثر باشد. نتایج به دست آمده از این پژوهش می تواند در نواحی همجوار منطقه و در اقلیمهای مشابه نیمه خشک و خشک سرد نیز مورد استفاده قرار گیرد.
1Assistant Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Department, Ardabil Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Ardabil, Iran.
2Associate Prof, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute (SCWMRI), Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
3MSc, Forests and Ranglands Research Department, Ardabil Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Ardabil, Iran.
4Younes Rostamikia, Assistant Professor., Forests and Rangelands Research Department, Ardabil Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Ardabil, Iran
5Associate Prof. in soil conservation and watershed management Dept. , Fars research and Education center for Agriculture and Natural Resources
چکیده [English]
In this research, a quantitative method is presented to evaluate the ability of plants for rill and gully erosion control in Moghan region in Ardabil province. This research was being established during five year period of 2016-2020. Five indicators, namely, stem density (SD), top soil erosion-reducing potential of plant roots during concentrated flow erosion (RSD), sediment obstruction potential (SOP), index of plant stiffness (MEI) and root cohesion (Cr) were calculated for 20 native plants of the region (SD=1.411×10-4 – 0.28, RSD=6.68×10-24 – 10.1076, SOP=8.275×10-5 – 0.696, MEI=1.69×10-6 – 27.134 N, Cr=5.432×10-4 – 34.626 Pa). The Tamarix ramosissima, Salsola dendroides, Verbascum stachydiforme, Artemisia fragrans, Alhagi camelorum, Festuca ovina, Stipa arabica and Melica altissima are very suitable plant species for controlling rill and gully erosion. Verbascum stachydiforme, Artemisia fragrans, Alhagi camelorum, Festuca ovina and Melica altissima have a distinct potential to obstruct sediment inflow to channels at gully outlets. Because each species has a particular ability in one or more of the indices, combined planting of selected plant species can be more effective in erosion control. The results of this study can be used in adjacent regions and similar cold-semiarid and cold-arid environments.
کلیدواژهها [English]
Ardabil province, erosion, gully, indicators, plant species and vegetation