افشانی, معصومه, سرائی تبریزی, مهدی, تیموری, مصطفی. (1401). نگاهی بر عملکرد شبکه آبیاری و زهکشی دشت ورامین بر اساس مدل SWOT. سامانه مدیریت نشریات علمی, 36(2), 147-164. doi: 10.22092/jwra.2022.358181.918
معصومه افشانی; مهدی سرائی تبریزی; مصطفی تیموری. "نگاهی بر عملکرد شبکه آبیاری و زهکشی دشت ورامین بر اساس مدل SWOT". سامانه مدیریت نشریات علمی, 36, 2, 1401, 147-164. doi: 10.22092/jwra.2022.358181.918
افشانی, معصومه, سرائی تبریزی, مهدی, تیموری, مصطفی. (1401). 'نگاهی بر عملکرد شبکه آبیاری و زهکشی دشت ورامین بر اساس مدل SWOT', سامانه مدیریت نشریات علمی, 36(2), pp. 147-164. doi: 10.22092/jwra.2022.358181.918
افشانی, معصومه, سرائی تبریزی, مهدی, تیموری, مصطفی. نگاهی بر عملکرد شبکه آبیاری و زهکشی دشت ورامین بر اساس مدل SWOT. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1401; 36(2): 147-164. doi: 10.22092/jwra.2022.358181.918
نگاهی بر عملکرد شبکه آبیاری و زهکشی دشت ورامین بر اساس مدل SWOT
1دانشجوی کارشناسی ارشد آبیاری و زهکشی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2استادیار گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده علوم کشاورزی و صنایع غذایی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
3استادیار گروه توسعه کشاورزی، دانشکده علوم کشاورزی و صنایع غذایی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
چکیده
پژوهش حاضر با هدف شناسایی نقاط ضعف، قوت، تهدید و فرصت در شبکه دشت ورامین از نگاه بهره‌برداران، کارشناسان و مدیران شبکه انجام شد. ابزار پژوهش پرسشنامه بود که روایی آن با تکمیل 30 نمونه اولیه و بررسی پایایی تحتنظر اساتید دانشگاه، مدیران و صاحبنظران متخصص اصلاح گردید. جمعآوری اطلاعات به‌صورت تک مرحله ای، تصادفی و میدانی بود. جامعه آماری شامل بهره‌برداران شبکه، کارشناسان خبره و مدیران فعال بود. حجم نمونه آماری از طریق رابطه کوکران 98 و برای جلوگیری از خطا 105 نفر تعیین شد. نتایج مدل تحلیلی SWOT نشان میدهدکه احتمالاً با افزایش اطلاعات و آگاهی واقعی بهره برداران شبکه درباره چالش های شبکه، هزینه ساخت و نگهداری، اقدامات اداره آبیاری و امور آب، جهاد کشاورزی، و دیگر ارگانها و سازمانهای مرتبط، آنها به جای مقابله و نگرش منفی، همراهی مسئولانه و دغدغه مندتر داشته و در راستای رفع تهدید، حذف ضعف، تقویت قوت و استفاده از فرصتها قدم های مؤثرتری بردارند. بررسی تطبیقی نظرات کارشناسان نشان داد که، همانند نظر بهره‌برداران، فرصتها بیشتر از تهدید، ضعف و قوت بود، این نتیجه نشان از اشتراک دیدگاه این دو گروه و امیدواری به فرصت های موجود شبکه دارد. از دیدگاه مخاطبان، اولویت با تعیین استراتژی های رقابتی و سپس تدافعی است. با اطلاع از مشکلات بهرهبردار (چالش فرآیند اداری، ناهماهنگی بخشهای مرتبط با حوزه آب، نگاه منفی به اقدامات دولتی با مشاهده تجربه های ناموفق پیشین)، کارشناسان میتوانند به‌منظور تسهیل امور آببران، رفع ضعف، و مقابله با تهدیدهای اثرگذار، با فعالیت هایی همچون ترویج شیوه های نوین آبیاری و کشاورزی و نمایش تجربیات موفق مدیریت مشارکتی آببران در شبکه، اقداماتی راهگشا و کاربردی داشته باشند.
1M.Sc. of Irrigation and Drainage, Department of Water Engineering and Sciences, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2Department of Water Engineering and Sciences, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
3Assistant Professor, Department of Rural Development, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]
The current research was conducted with the aim of identifying the weaknesses, strengths, threats, and opportunities in the operation of the Dasht Varamin Network from the viewpoint of users, experts, and managers of the network. The research tool was a questionnaire whose validity was improved by completing 30 prototypes and checking reliability under the supervision of university professors, managers, and experts in this field. Data was collected by single-stage, random, and field survey. The statistical population included the network operators, experts, and active managers. The statistical sample size was 98 through the Cochrane relationship and 105 to avoid errors. The results of the SWOT analytical model showed that with increasing information and real awareness of the users about the challenges of the network, the cost of construction and maintenance, the actions of the Irrigation Department and Water Affairs, Agricultural Jihad, and other related organizations, will encourage the users to stop confronting and having a negative attitude. Thus, they would probably have a more responsible and concerned participation and would take more effective steps in order to remove the threat, eliminate the weakness, enhance the strength, and use the opportunities. The comparative examination of the opinions of experts such as users determined opportunities more than threats, weaknesses and strengths, this shows a shared view and hope for the existing opportunities of the network. From the respondents’ point of view, the priority was to determine the competitive strategies, then, the defensive ones. Knowing the problems of the users (challenge of the administrative process, inconsistency of the sectors related to water, negative view of the government measures by considering the previous unsuccessful experiences) experts can eliminate the weaknesses and threats in order to facilitate the affairs for the water users. Activities such as promoting new methods of irrigation and agriculture and showing the successful experiences of cooperative management of water users in the network, should have pioneering and practical results.
کلیدواژه‌ها [English]
Performance Evaluation, Water Users' Organization, Participatory Management
مراجع
اجلالی ف، حسن‌پور ر، و عسگری ا، 1387. سازمان‌دهی تشکل آببران جهت مدیریت در نگهداری و بهره‌برداری شبکههای آبیاری و زهکشی در پروژه مدیریت جامع آب و خاک البرز. پنجمین کارگاه ملی مشارکت آببران در مدیریت شبکههای آبیاری و زهکشی. کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، تهران، 26 دی 1387، باشگاه توانیر، تهران، ایران. صفحه 144-131.
احسانی م، 1387. درسهای آموزنده از تجارب انتقال مدیریت آبیاری. پنجمین کارگاه فنی مشارکت آببران در مدیریت شبکههای آبیاری و زهکشی، ایران، تهران، باشگاه توانیر. 26دی1387. صفحه 19-35.
اژدری س و هدایت ن، 1395. بررسی شاخصهای عملکرد آبیاری در شبکه آبیاری و زهکشی دز کانال E4 منطقه شرق دز. همایش ملی آب و سازه‌ها هیدرولیکی، 11اسفند 1395، دانشگاه آزاد، واحد دزفول، دزفول، ایران.
امید م، اسکندری غ، شعبانعلیفمی ح و اکبری م، 1388. واکاوی مشکلات تشکل‌های آببران در فرآیند انتقال مدیریت آبیاری مطالعه شبکههای تجن، مغان و ورامین. مجله تحقیقات آب و خاک ایران، 40 (2): 167-175.
بینام، 1386.گروه کار ارزیابی عملکرد سامانههای آبیاری و زهکشی، کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران. راهنمای عملی ارزیابی شبکههای آبیاری و زهکشی. ترجمه و تدوین. شماره 103، 263 صفحه.
بینام، 1398. گزارش فنی شبکه آبیاری و زهکشی ورامین. شرکت آبیاری آب منطقه‌ای پاکدشت، 22 صفحه.
پاسیار ف و منعم م ج، 1387. ارائه شاخصهای تفکیکی ارزیابی عملکرد برای عوامل سازهای و بهره‌برداری شبکههای آبیاری. مجله تحقیقات مهندسی کشاورزی، 9 (1): 15-30.
پژوهان ع، عمانی ا، و سلمانزاده س، 1395. تحلیل موانع مشارکت گندمکاران در زمینه تشکیل تشکل آببران، شبکه آبیاری دز. فصلنامه راهبردهای توسعه روستایی. 3 (3): 365-378.
حبیبی کندبن ع، کیهانی م، پرورشریزی ع، و شیخ حسینی م، 1396. استفاده از شاخصهای خارجی فرآیند ارزیابی سریع در شبکه آبیاری قزوین. مجلهی تحقیقات آب و خاک ایران، 48(3): 502-491.
حسینپور ز، منهاج م ح و کاوسی کلاشمی م، 1394. ارزیابی عوامل مؤثر بر مشارکت اعضای تعاونی آببران در مدیریت منابع آب کشاورزی. مجلهی رشد و توسعه اقتصاد روستایی و کشاورزی، ویژهنامه فصلنامه پژوهشهای رشد و توسعه اقتصادی، 1(2): 91-104.
حسینی ا، پناهی ف و داغستانی م، 1394. شناسایی عوامل مؤثر بر سطح مشارکت کشاورزان در مدیریت شبکههای آبیاری و زهکشی، استان بوشهر. مجلهی پژوهشهای ترویج و آموزش کشاورزی، 8(2): 71-85.
زندرضوی س، ملکمیان ل، کامران ف، ضیایی ک و اخلاصپور ر، 1387. بررسی موانع عاملیتی مؤثر بر مشارکت سازمانیافته (مطالعه موردی تشکل‌های آببران شهرستان بردسیر). مجله پژوهش اجتماعی، 1(1): 99-119.
زهتابیان غ ر، رفیعیامام ع، علویپناه ک و جعفری م، 1383. بررسی آب زیرزمینی دشت ورامین جهت استفاده از آبیاری اراضی کشاورزی. مجله پژوهشهای جغرافیایی، شماره 38(2):102-91.
سیارایرانی ک، 1383. ضرورت اهمیت بهینهسازی مصرف آب کشاورزی و تغییر مدیریت تقسیم و توزیع آب از دولتی به خصوصی. گوهرانکویر. مجموعه مقالات اولین همایش بررسی مشکلات شبکههای آبیاری و زهکشی و مصرف بهینه کشاورزی، 9 و 10 خرداد 1383. تهران، ایران. صفحه 163-159.
سیدجواد م و مشعل م، 1393. ارزیابی شاخصهای هیدرولیکی سازه‌ها نیرپیک (مورد مطالعه: شبکه آبیاری و زهکشی دشت ورامین). مجله مدیریت آب و آبیاری، 2 (4): 229-222.
شکری ز، شاهنظری ع و ضیاء تباراحمدی م، 1393. شناسایی و تحلیل عوامل مؤثر بر موفقیت تشکل‌های آببران در پروژه جامع آب و خاک البرز. مجله پژوهش آب در کشاورزی، 1(28): 242-250.
عبداللهزاده غ، جهانگیر ل، محبوبی م و قزل ع، 1397. تأثیر الگوی مدیریت مشارکتی در بهره‌برداری بهینه آب در شهرستان آققلا. مجله پژوهش آب در کشاورزی، 32 (1): 131-146.
عربی ع و محبی م، 1387. فرآیند ایجاد تشکل‌های آببران و چالش‌های مربوطه در شبکه آبیاری و زهکشی دشت عباس . پنجمین کارگاه ملی مشارکت آببران در مدیریت شبکههای آبیاری و زهکشی. کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، تهران، 26 دی 1387، باشگاه توانیر ، تهران، ایران. صفحه 74-53.
عطائی پ و ایزدی ن، 1393.(الف) تحلیل مطالعات اجتماعی شبکه آبیاری و زهکشی بند فیضآباد در استان فارس. مجله پژوهشهای ترویج و آموزش کشاورزی. 7(2): 61-82.
عطائی پ و ایزدی ن، 1393.(ب) تحلیل مسئولیتهای تشکل‌های آببران و زمینهیابی موانع ایجاد آن از دیدگاه بهره‌برداران. مجله پژوهش آب در کشاورزی، 4(28): 738-849.
فالسلیمان م و صادقی ح، 1392. تحلیل توانمندیهای بخش کشاورزی استان خراسان جنوبی در راستای توسعهی پایدار با استفاده از مدل SWOT. مجله جغرافیا و توسعه، 30(1):139-156.
قربانیان م، فصیحی هرندی م و لیاقت ع، 1398. بانکداری اجتماعی آب، بازتعریف رژیمهای حکمرانی آب. مجلهی تحقیقات منابع آب ایران، 15(4): 325-337.
مرتضینژاد م، یعقوبی ج، ستودهنیا ع و داغستانی م، 1391. راهکارهای بهینهسازی مدیریت منابع آب در شبکههای آبیاری از دیدگاه آببران (مطالعهی موردی: شبکه آبیاری دشت قزوین). مجلهی مهندسی منابع آب، 5(1): 69-77.
منتظر ع ا و پاشازاده ن، 1390. ارزیابی عملکرد توزیع آب در شرایط مختلف بهره‌برداری کانال اصلی غرب شبکه آبیاری با استفاده از مدل هیدرولیکی CANALMAN نشریه آب و خاک(علوم و صنایع کشاورزی)، 25(1): 139-125.
ناصری س و درویشی ف، 1394. مدیریت بهره‌برداری از شبکههای آبیاری و زهکشی (پژوهش موردی: شبکه آبیاری و زهکشی سلیمانشاه). کنگره ملی آبیاری و زهکشی ایران، انجمن آبیاری و زهکشی، دوره 1، 1394.
نجفی ن، خسرویپور ب، غنیان م، برادران م و دحیماوی ع، 1391. شناسایی عوامل بازدارنده موفقیت تشکل‌های آببران از دیدگاه بهره‌برداران حوزههای کرخه شمالی و جنوبی استان خوزستان. مجله پژوهشهای روستایی، 4 (1): 165-188.
نحوینیا م ج، لیاقت ع و عباسی ف، 1398. ارزیابی شبکه آبیاری با مفاهیم کلاسیک و جدید راندمان آبیاری (مطالعه موردی: شبکه حمودی خوزستان). مجلهی تحقیقات آب و خاک ایران، دوره 50، شماره 3، مرداد 1398، صفحه 579-567.
ولیوند ف و کتیبه ه، 1398. ارزیابی اثرات کمی بلندمدت شرایط مدیریت و بهره‌برداری کنونی بر آبخوان دشت ورامین. نشریهی پژوهشهای حفاظت آب و خاک، 26(2): 251-261.
Aryal, P., Rajouria, D. 2007. Equitable Distribution and Common Resources Management at Andhi Khola Irrigation System. The 4th Regional conference and 10th International seminar on Participatory Irrigation Management, 2-5 May. Tehran. Iran.
Gallego-Ayala, J., and Juízo, D. 2011. Strategic implementation of integrated water resources management in Mozambique: A’SWOT analysis, Physics and Chemistry of the Earth, 36 (14-15), 1103–1111
Kazbekova, J., Abdullaev, I., Manthrithilake, H., Qureshi, A. and Jumaboev, K. 2009. Evaluating planning and delivery performance of water user associations (WUAs) in Osh Province, Kyrgyzstan. Agriculture Water Management, 96 (8): 1259-1267.
Pék, É., Fert, I. and Alobid, M. 2019. Evaluating the Effect of Farmers’ Participation in Irrigation Management on Farm Productivity and Profitability in the Mubuku Irrigation Scheme, Uganda. Journal of Water, 2019, 11: 1-18., 2413.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 1,091
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 840
سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب
