| تعداد نشریات | 284 |
| تعداد نشریات سازمان | 82 |
| تعداد شماره‌ها | 3,034 |
| تعداد مقالات | 33,949 |
| تعداد مشاهده مقاله | 45,413,509 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 68,776,567 |
اندازه‌گیری تغییرات پوشش گیاهی در ارتباط با ویژگی‌های خاک و چرای دام مطالعه موردی: مراتع بادامستان طارم، استان زنجان | ||
| تحقیقات مرتع و بیابان ایران | ||
| مقاله 2، دوره 31، شماره 4، بهمن 1403، صفحه 323-346 اصل مقاله (1.31 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22092/ijrdr.2025.132899 | ||
| نویسندگان | ||
| فرهاد آقاجانلو* 1؛ پیمان اکبرزاده2؛ علیرضا افتخاری3 | ||
| 1استادیار پژوهش، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، زنجان | ||
| 2محقق، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، زنجان، ایران | ||
| 3استادیار پژوهشی، بخش تحقیقات مرتع، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| مقدمه افزایش شناخت محیط‌زیست و تلاش برای مدیریت پایدار منابع طبیعی نیازمند مطالعه و پایش، در مقیاس‌های زمانی و مکان‌های گوناگون است. تغییرات مداوم را باید جزء جدایی‌ناپذیر هر اکوسیستم دانست. مراتع نیز به‌عنوان اکوسیستم‌های طبیعی از این موضوع مستثنا نیستند. به‌طوری‌که پایش مرتع به مفهوم بررسی مستمر این اراضی با توجه به اهمیت اکولوژیک، کارکردهای اقتصادی و تغییرات دائمی این منابع، موضوعی ضروریست. روش تحقیق برای پایش روند و شدت تغییرات پوشش گیاهی و شاخص‌های خاک مراتع، به مدت 5 سال اطلاعات زمینی در منطقه بادامستان (در دو منطقه قرق و چرا) واقع در استان زنجان ارزیابی و پایش شد. اندازه‌گیری اطلاعات زمینی شامل فاکتورهای گیاهی و خاکی بود. فاکتورهای گیاهی شامل درصد تاج پوشش گونه‌های گیاهی، درصد لاش‌برگ، تراکم گونه‌های گیاهی (در مورد مناطق و گونه‌هایی که قابلیت بررسی وجود دارد)، تولید گونه‌های گیاهی، وضعیت و گرایش مرتع بود. ارزیابی با استفاده از روش مناسب و با تعداد نمونه کافی و پراکنش مناسب نمونه‌ها در جوامع گیاهی مختلف در زمان آمادگی مرتع با تکرار انجام شد. ویژگی‌های خاکی شامل اسیدیته، هدایت الکتریکی، ازت، فسفر، پتاسیم، ماده آلی، وزن مخصوص ظاهری و بافت خاک بود. نتایج و بحث نتایج تجزیه آماری اندازه‌گیری تغییرات پوشش گیاهی و اثر آن بر شاخص‌های خاک تحت تأثیر دو حالت چرا و قرق طی بازه زمانی 5 ساله ارزیابی شد؛ نتایج اختلاف معنی‌داری را بین اغلب شاخص‌ها نشان داد و در این مورد میزان پوشش تاجی کل و میزان تولید کل مرتع بین سال‌های مورد بررسی و نوع منطقه به ترتیب در سطوح احتمال 1 و 5 درصد اختلاف معنی‌داری بوده است. بیشترین میزان تاج پوشش گیاهی (56%) در منطقه چرا شده در سال 1398 و کمترین مقدار آن نیز در منطقه قرق (30%) در سال 1400 بود. همچنین بیشترین میزان تولید کل در منطقه قرق (126 گرم در مترمربع) در سال 1398 و کمترین میزان آن (7/48 گرم در مترمربع) در منطقه قرق و در سال 1400 بود. نتایج آنالیز تراکم کل گونه‌ها نشان داد که تفاوت معنی‌داری بین سال‌ها، نوع منطقه و اثر متقابل نوع منطقه و سال‌ها وجود ندارد. بااین‌حال، در مقایسه میانگین داده‌ها ملاحظه شد که تراکم بوته‌ای‌ها در خارج قرق و علفی‌ها در داخل قرق از میزان بیشتری برخوردار بوده و دارای اختلاف معنی‌دار هستند. پوشش گیاهی تحت تأثیر دو حالت قرق و چرا توانسته برخی از پارامترهای مربوط به شاخص‌های خاک را تحت تأثیر قرار دهد. بررسی خاک منطقه تحت تأثیر فشار چرا نشان داد که افزایش شدت چرا باعث کاهش میزان پتاسیم، فسفر، نیتروژن، کربن آلی و هدایت الکتریکی سطح خاک شده است. نتیجه‌گیری به‌طورکلی طی بازه 5 ساله تغییرات پوشش گیاهی در اثر چرا معنی‌دار بوده است و کاهش پوشش گیاهی اثر معنی‌داری بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک گذاشته است. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، روند تغییرات پوشش گیاهی در منطقه مورد مطالعه کند و تحت تأثیر چرای دام بوده است، درنتیجه بررسی تغییرات کمی و کیفی پوشش گیاهی مراتع در فواصل زمانی معین و آگاهی از روند وضعیت آن یکی از موارد مهم برای برنامه‌ریزی و اعمال مدیریت صحیح بهره‌برداری از مراتع است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ارزیابی مراتع؛ استان زنجان؛ پایش؛ مدیریت مراتع؛ منطقه بادامستان | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Measurement of vegetation changes related to soil characteristics and livestock grazing Case study: Badamistan pastures of Tarem, Zanjan province | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Farhad Aghajanlou1؛ Peyman Akbarzadeh2؛ Alireza Eftekhari3 | ||
| 1Assistant Professor, Zanjan Agricultural and Natural Resources Research Center, AREEO, Zanjan, Iran | ||
| 2Researcher, Zanjan Agricultural and Natural Resources Research Center, AREEO, Zanjan, Iran | ||
| 3Research Assistant Professor, Rangeland Research Department, Iran Forestry and Rangeland Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Background and Objectives Growing awareness of environmental issues and sustainable natural resource management require continuous study and monitoring across various timescales and locations. Ecosystems, including rangelands, undergo constant change. Given their ecological significance, economic role, and vulnerability to irreversible alterations, rangeland monitoring is essential for their ongoing assessment. Research Methodology This study monitored changes in vegetation cover and soil indicators over five years at the Dagestan site in Zanjan Province. Field evaluations included plant and soil factors. Plant-related data encompassed canopy cover percentage, litter percentage, species density (where applicable), production, rangeland condition, and trend. Assessments were conducted using established methods, with adequate sampling and proper distribution across different plant communities during both initial evaluation and subsequent monitoring. Soil factors included pH, electrical conductivity, nitrogen, phosphorus, potassium, organic matter content, bulk density, and soil texture. Results Statistical analysis of vegetation changes and their effects on soil indicators under grazing and flooding over the five years revealed significant differences in most parameters. Total canopy cover and rangeland production differed significantly between years and site types (grazed vs. exclosure) at the 1% and 5% probability levels, respectively. The highest vegetation cover (56%) was observed in the grazed area in 2018, while the lowest (30%) occurred in the exclosure in 2021. Peak total production (126 g m<sup>-2</sup>) was recorded in the exclosure in 2018, while the lowest (48.7 g m<sup>-2</sup>) occurred in the exclosure in 2021. Total species density showed no significant differences between years, site types, or their interaction. However, on average, shrub density was higher outside the exclosure, while grass density was higher inside, indicating a significant difference. Vegetation changes due to grazing and flooding affected certain soil parameters. Increased grazing intensity correlated with decreased potassium, phosphorus, nitrogen, organic carbon, and electrical conductivity in the topsoil. Conclusion Over the five-year study period, grazing significantly influenced vegetation, and the decline in vegetation cover had a notable impact on soil physical and chemical properties. Vegetation changes in the study area were gradual and shaped by rangeland management practices. Regular monitoring of qualitative and quantitative changes in rangeland vegetation is essential for informed planning and the implementation of effective management strategies for sustainable rangeland use. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Badamestan site, grazing, soil properties, monitoring, rangeland evaluation, rangeland management, vegetation cover, Zanjan Province | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 7,240 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,025 |
||