| تعداد نشریات | 286 |
| تعداد نشریات سازمان | 84 |
| تعداد شماره‌ها | 2,996 |
| تعداد مقالات | 33,567 |
| تعداد مشاهده مقاله | 44,177,401 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 20,543,474 |
پایش تغییرات کاربری اراضی حریم و بستر رودخانه قشلاق با استفاده از تکنیک‌های سنجش از دور و تأثیر آن بر روی سیلاب | ||
| مدیریت اراضی | ||
| مقاله 5، دوره 12، شماره 2، اسفند 1403، صفحه 149-167 اصل مقاله (2.16 M) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22092/lmj.2025.365031.350 | ||
| نویسندگان | ||
| نساء شایانی* 1؛ حسین شفیع‌زاده مقدم2؛ مسعود مینائی3 | ||
| 1کارشناسی ارشد مهندسی منابع آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران | ||
| 2استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران | ||
| 3دانشیار، گروه آموزشی جغرافیا دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران | ||
| چکیده | ||
| به دلیل تغییر و تحولات ناشی از عوامل طبیعی و انسانساخت که در حوضه آبریز و در طول مسیر رودخانه ایجاد میشود، الگوی جریان دائماً دستخوش تغییر میگردد. بدیهی است شناخت پدیدهها و آثار ناشی از تغییرات آنها بر شرایط جریان، میتواند نقش مؤثری در به حداقل رساندن خسارات و مشکلات ناشی از سیل و نیز بهرهبرداری بهینه از رودخانه ایفاد نماید. در حوضه قشلاق توسعه اراضی زراعی و باغی در اراضی حاشیه رودخانه در سه دهه گذشته سبب افزایش تراکم کاربریها در اطراف رودخانه و فشار بیشتر بر این منبع آبی شده است. بدین منظور در تحقیق حاضر ابتدا با استفاده از تصاویر ماهوارهای لندست 8 سنجنده OLI/TRIS و لندست 5 سنجنده TM در سامانه گوگل ارث انجین با قدرت تفکیک مکانی 30 متر و روش طبقهبندی جنگل تصادفی، کاربری اراضی برای سالهای 1990، 2000، 2010 و 2020 تهیه شده و تغییرات ایجاد شده در هر دوره مورد بررسی قرار گرفت. بیشترین تغییرات مربوط به دوره سوم یعنی سال 2020-2010 است که کاربری مسکونی 23/3 درصد، زراعت دیم 57 درصد، و زراعت آبی 52/7 درصد افزایش یافته است؛ درحالیکه مراتع 16/9 درصد کاهش یافته است. تغییرات کاربری اراضی همچنین در بستر، حریم و گستره عرضی رودخانه مورد بررسی قرار گرفتند که نتایج نشاندهنده افزایش مساحت مناطق مسکونی و گسترش تصرفات در دورههای مختلف به میزان 154/1 درصد در دوره 2000-1990، 60 درصد در دوره 2010-2000 و 31/3 درصد در دوره 2020-2010 در بستر رودخانه قشلاق بوده است که در این خصوص باید اقدامات لازم جهت رفع تصرفات و بازگشایی صورت گیرد. سپس با توجه به‌شدت بارندگی در زمان تمرکز زیر حوضه‌های مطالعاتی و دوره بازگشتهای مختلف و همچنین مقادیر CN که از تلفیق نقشههای کاربری اراضی استخراج‌شده و نقشههای گروه هیدرولوژیک خاک، تولید شده و دبی پیک حوضه در سالهای مطالعاتی در محیط نرمافزار HEC-HMS تعیین گردیدند. نتایج نشان میدهد که دبی پیک سیلاب در طی زمان روند افزایشی داشته است. بیشترین تغییرات درصد دبی پیک مربوط به دوره سوم (2010-2020) است که به دلیل کاهش کاربری مرتع و افزایش کاربریهای زراعت و مسکونی، پتانسیل تولید رواناب و در نهایت CN افزایش‌یافته و این موضوع سبب افزایش دبی پیک حوضه شده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تغییرات کاربری اراضی؛ سیلاب؛ تکنیک سنجش از دور؛ مدل هیدرولوژیک HEC-HMS و حوضه قشلاق | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Using remote sensing techniques to monitor changes in the use of protected lands and the Gheshlagh River bed and their impacts on flooding potential in the basin | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Nesa Shayani1؛ Hossein Shafizadehmoghadam2؛ Masoud Minaei3 | ||
| 1MSc Graduate of Water Resources Engineering, Faculty of Agriculture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran | ||
| 2Assistant Prof., Faculty of Agriculture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran. | ||
| 3Associate Prof., Department of Geography, Faculty of Literature and Humanities, Ferdowsi University, Mashhad, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| River flow pattern is subject to constant changes as a result of changes caused by natural factors and human activities both in the catchment and along the river course. A sound knowledge of the phenomena involved and their impacts on flow conditions can obviously play effective roles in minimizing flood-associated casualties and in improving the exploitation and operation of the river as a resource. In the Gheshlaq basin, agricultural and orchard developments along the river banks over the past three decades have escalated the density of different land uses to increase pressure on this resource. To carry out a site investigation into the current status of the land uses along the river, satellite images obtained from Landsat-8 sensor OLI/TRIS and Landsat-5 sensor TM were used in the Google Earth Engine system with a spatial resolution of 30 meters. Subsequently, the random forest classification method was employed to derive land use maps for the years 1990, 2000, 2010, and 2020 and the changes in each period were detected and explored. The biggest changes were found to belong to the third period (i.e., 2010-2020) when residential development had increased by 23.3%, rainfed agriculture by 57%, and irrigated agriculture by 52.7% while pastures decreased by 16.9%. The river bed, boundaries, and transverse span of the river were also studied to detect land use changes to find increases in residential development and encroachments in the study periods: indeed, 154.1% of the bed of the Gheshlagh river was found to have been encroached in the period 1990-2000, 60% in the period 2010–2000, and 31.3% in the period 2010-2020. Evidently, these increases warrant necessary measures to clear the occupied sites for reclamation. Another aspect of the study involved the determination of peak discharges in the river basin throughout the study years using the HEC-HMS software based on rainfall intensities with different return periods in the study sub-basins along with CN values extracted from the combined land use maps and soil hydrological group maps. The results showed that peak flood discharge increased over time such that the greatest change in peak discharge belonged to the third period (2010-2020). This drastic increase in peak flood discharge was attributed to the declining pasture use and the increasing agricultural and residential land uses that, in turn, increased runoff potential and, thereby, CN values. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Land use changes, Flood, Remote sensing technique, HEC-HMS hydrological model, Gheshlagh basin | ||
| مراجع | ||
dor: 20.1001.1.22517812.1394.5.4.1.3
doi.org/10.1016/j.catena.2014.01.015
doi: 10.3390/IJGI7060206
doi: 10.26153/tsw/14666
doi: 10.1016/j.catena.2014.01.015
doi: 10.1016/j.jhydrol.2011.05.008
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 134 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 79 |
||