| تعداد نشریات | 286 |
| تعداد نشریات سازمان | 84 |
| تعداد شماره‌ها | 2,999 |
| تعداد مقالات | 33,582 |
| تعداد مشاهده مقاله | 44,282,647 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 21,878,057 |
کاربست چارچوب مدیریت بحران سیل در استان البرز با تاکید بر شناسایی، طبقه‌بندی و اولویت‌بندی راه‌کارها | ||
| پژوهش های آبخیزداری | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 28 اسفند 1403 | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22092/wmrj.2025.367812.1605 | ||
| نویسندگان | ||
| اردشیر مصباح1؛ اسماعیل کرمی دهکردی* 2؛ شادعلی توحیدلو3؛ امین صالح پور جم4؛ توفیق سعدی5 | ||
| 1دانشجوی دکتری توسعه کشاورزی، گروه ترویج، ارتباطات و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران | ||
| 2دانشیار ترویج کشاورزی و توسعه روستایی، گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران | ||
| 3استادیار، گروه ترویج، ارتباطات و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران | ||
| 4دانشیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران | ||
| 5دکتری اقلیم‌شناسی در برنامه‌ریزی محیطی، دبیر کمیته تحقیقات شرکت آب منطقه‌ای استان البرز | ||
| چکیده | ||
| مقدمه و هدف پدیده سیل، همواره به‌عنوان یک تهدید بزرگ برای اغلب مردم جهان مطرح بوده است. امروزه وقوع این پدیده در سطح جهان به‌طور ملموسی افزایش یافته و تغییر اقلیم، تعداد، شدت و بزرگی این گونه رویدادها را بیشتر کرده است. سیل می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیر و پیش‌بینی نشده‌ای را ایجاد کند و کشورهای آسیایی، از جمله کشورهای خاورمیانه، نقاط پرخطری هستند که در معرض سیل و زلزله نسبتاً زیاد و خسارت‌های ناشی از آنها قرار دارند. کشور ایران در دهه اخیر سیل‌های فاجعه‌باری را تجربه کرده است و یکی از استان‌های ایران که آسیب‌های زیادی را از سیل متحمل شده است، استان البرز می‌باشد. در این استان بر اثر سیل‌های دهه اخیر، حداقل 12 نفر کشته، صدها نفر مجروح و به میزان 333/076/4 میلیون ریال خسارت مالی وارد شده است. افزایش آمار سیلاب و خسارت‌های ناشی از آن، نیاز به شناسایی راهکارهای موثر مدیریت سیل را ایجاب میکند. از این رو، هدف از پژوهش حاضر، تحلیل و کاربست چارچوب مدیریت بحران سیل در استان البرز با تاکید بر شناسایی، طبقه‌بندی و اولویت‌بندی راه‌کارها بود. مواد و روش‌ها پژوهش حاضر از نظر راهبرد، از یک روش‌شناسی توصیفی - اکتشافی استفاده میکند. همچنین از نظر ماهیت و رویکرد پژوهش، رهیافت آمیخته کمی- کیفی را به‌کار می‌برد، به گونه‌ای که در رویکرد کیفی، از طریق مصاحبه و تشکیل پنل خبرگان داده‌های گردآوری شدند و در رویکرد کمی، جمع‌آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه محقق ساخت انجام پذیرفت. روایی پرسشنامه توسط پنل خبرگان اصلاح و تعیین شد و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ تایید گردید. حجم نمونه پژوهش شامل 49 نفر از خبرگان (هیات علمی، کارشناسان و متخصصان) مطلع در زمینه مخاطرات طبیعی به وقوع پیوسته در استان البرز بوده که با استفاده از شیوه گلوله برفی تعیین گردید. پاسخ‌های بدست آمده از مصاحبه و گروه متمرکز خبرگان با سوالات باز پاسخ، به شیوه تحلیل مضمون و با استفاده از نرم‌افزار NVIVO12 تحلیل شدند، به گونه‌ای که مفاهیم، مقوله‌ها و مضمون‌های مرتبط در فرایند کدگذاری استخراج و طبقه‌بندی شدند. سپس با استفاده از مولفه‌های بدست آمده، پرسشنامه محقق‌ساخت کمی طراحی گردید و مجددا توسط نمونه آماری پژوهش تکمیل شد. برای تعیین میزان اهمیت هریک از مولفه‌ها، آزمون فریدمن با استفاده از نرم‌افزار SPSS24 انجام پذیرفت و رتبه‌بندی و تعیین اهمیت و اولویت مولفه‌های مدیریت بحران سیل در استان البرز انجام پذیرفت. نتایج و بحث براساس یافته‌های بدست آمده، میانگین سنی نمونه آماری پژوهش 2/50 سال بوده و تمامی مشارکت کنندگان و پاسخگویان متأهل بودند. همچنین میانگین سابقه کاری این افراد 7/21 سال بوده و اکثریت آنها (1/55 درصد)، دارای مدرک دکتری تخصصی بودند که از لحاظ رشته تحصیلی، رشته آبخیزداری با 5/22 درصد فراوانی، بیشترین فراوانی را در بین رشته تخصصی نمونه آماری پژوهش داشتند. همچنین یافته‌های حاصل از پژوهش در بخش مراحل مدیریت بحران سیل بیان‌گر آن بود که در مرحله کاهش خطر، راهبرد "توسعه‌ی سازه‌های آبخیزداری و آبخوانداری" با میانگین رتبه 57/31 از بیشترین میزان اهمیت برخوردار می‌باشد. در مرحله آمادگی، راهبرد "انسجام و هماهنگی سازمان‌های مرتبط با مدیریت بحران سیل" با میانگین رتبه 68/7، در مرحله واکنش، راهبرد "استقرار سریع نیروهای امدادی - امنیتی در زمان وقوع بحران سیل" با میانگین رتبه 96/2 و در مرحله بازیابی نیز راهبرد "ساماندهی و اصلاح مسیر رودخانه‌ها" با میانگین رتبه 43/6 ، بیشترین میزان اهمیت را در رتبه‌بندی آزمون فریدمن به خود اختصاص دادند. نتیجه‌گیری و پیشنهادها یافته‌های این پژوهش نشان داد که برای نیل به هدف مدیریت موفق بحران سیل در سطح استان البرز، همچنین تسهیل ایجاد یک حکمرانی یکپارچه و فراگیر با حضور ذینفعان مختلف در تصمیم‌گیری‌ها، نیاز به ایجاد یا بهبود ساختار سازمانی همراه با هماهنگی قوی بین ذینفعان مختلف در یک سازمان واحد قدرتمند یا بین چند سازمان ذی‌نفوذ مهم است. در این زمینه سازمان‌هایی از جمله وزارت نیرو و سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در سطح ملی و شرکت‌های آب منطقه‌ای، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری، موسسات پژوهشی و دانشگاهها در سطح استان نقش مهمی می توانند داشته باشد. لذا نشست‌های هماهنگی و گفتمان بین آنها به همراه مشارکت دیگر ذینفعان کلیدی، از جمله جوامع محلی، منجر به تقویت مدیریت و تصمیم‌گیری سازگارانه و تاب‌آورانه خواهد شد. همچنین جهت بهبود فرآیند مدیریت بحران، حکمرانی مشارکتی، ایفای نقش تمامی ذینفعان در سیاست‌گذاری‌ها و ایجاد کمیته‌های محلی جهت مشورت و تصمیم‌گیری و تدوین راه‌حل‌های بلندمدت و پایدار برای مقیاس‌های مختلف زمانی و مکانی، و در نهایت تغییر نگرش نسبت به انجام اقدامات مدیریتی (غیر سازه‌ای) در کنار اقدامات سازه‌ای (فنی - مهندسی) ضروری است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| رویکرد یکپارچه؛ روش آمیخته؛ حکمرانی؛ سیل؛ مدیریت بحران؛ تاب‌آوری | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Application of the Flood Crisis Management Framework in Alborz Province with Emphasis on Identification, Classification, and Prioritization of Solutions | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Ardeshir Mesbah1؛ Esmail Karamidehkordi2؛ Shadali Tohidloo3؛ Amin Salehpour Jam4؛ Tofigh Saadi5 | ||
| 1Ph.D. Student of Agricultural Development, Department of Agricultural Extension, Communication and Rural Development, Faculty of Agriculture, University of Zanjan, Zanjan, Iran | ||
| 2Associate Professor of Agricultural Extension and Rural Development, Department of Agricultural Extension and Education, Faculty of Agriculture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran | ||
| 3Assistant Professor, Department of Agricultural Extension, Communication and Rural Development, Faculty of Agriculture, University of Zanjan, Zanjan, Iran | ||
| 4Associate Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran | ||
| 5PhD, Climatology in Environmental Planning, Secretary of the Research Committee of Alborz Regional Water Company | ||
| چکیده [English] | ||
| Introduction and Goal Flood has always been a major threat to most people in the world. Today the occurrence of this phenomenon has increased significantly worldwide, and climate change will increase the number, intensity, and magnitude of such events. Floods can cause irreparable and unforeseen damage, and Asian countries are high-risk areas that are exposed to relatively high levels of flooding and earthquakes and the damage they cause. Iran has experienced catastrophic floods in the last decade, and one of the provinces of Iran that has suffered a lot of damage from floods is Alborz province. In this province, at least 12 people have died, hundreds have been injured, and 4,076,333 million rials of financial damage has been caused due to floods in the last decade. This increase requires the need to identify effective flood management solutions. Therefore, the purpose of the present study was to apply the flood crisis management framework in Alborz province with an emphasis on identifying, classifying, and prioritizing solutions. Materials and Methods The method of conducting the present study was descriptive-exploratory in terms of strategy and mixed in terms of implementation, with its qualitative method being conducted through interviews with an expert panel and its quantitative method being conducted through data collection using a researcher-made questionnaire. The validity of the questionnaire was confirmed by the expert panel and its reliability was confirmed by the Cochran formula. The sample size of the study was 49 experts (faculty, experts, and specialists) knowledgeable about natural hazards occurring in Alborz province, which was determined using the snowball method. The responses obtained from the interview with open-ended questions were first analyzed using thematic analysis and using NVIVO12 software. Then, using the obtained components, a quantitative researcher-made questionnaire was designed and completed again by the research sample. To determine the importance of each component, the Friedman test was performed using SPSS24 software, and the ranking and determination of the importance and priority of flood crisis management components in Alborz province were performed. Results and Discussion Based on the findings, the average age of the research sample was 50.2 years and all of them were married. Also, the average work experience of these individuals was 21.7 years and the majority of them (55.1%) had a PhD degree. In terms of field of study, watershed management was the most frequent among the specialized fields of the research sample with a frequency of 22.5%. Also, the findings of the research in the flood crisis management stages section indicated that in the risk reduction stage, the strategy of "development of watershed and aquifer management facilities" with an average rank of 31.57 is of the highest importance. In the preparation stage, the strategy of "coordination and coordination of organizations related to flood crisis management" with an average rating of 7.68, in the response stage, the strategy of "rapid deployment of relief and security forces during a flood crisis" with an average rating of 2.96, and in the rehabilitation stage, the strategy of "organization and correction of river courses" with an average rating of 6.43, were assigned the highest importance in the Friedman test ranking. Conclusion and Suggestions The findings of this study showed that in order to achieve the goal of successful flood crisis management in Alborz province, it is necessary to form a coherent and decision-making organizational structure in the field of coordination between the aforementioned organizations in a single powerful organization and to hold its meetings and coordination regularly and continuously. Also, to improve the crisis management process, participatory governance, playing the role of all stakeholders in policy-making and establishing local committees for consultation and decision-making and developing long-term and sustainable solutions for different time and space scales, and finally changing the attitude towards the nature of the measures from structural (technical-engineering) to managerial (non-structural) is necessary. Finally, and for future research, it is suggested that researchers in this field examine the perspectives of other stakeholders in the flood crisis (villagers, farmers, associations, urban communities, etc.), address the various dimensions of flood damage in Alborz province in the economic, social, psychological, environmental, etc., examine the legal issues and foundations of combating land use change and encroachment on the privacy of rivers and waterways at the provincial level, and conduct comparative research on different flood crisis management methods in other provinces of the country and Alborz province, as well as between Iran and other countries. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Integrated Approach, Mixed Method, Governance, Flood, Crisis Management, Resilience | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 80 |
||