1نویسنده مسئول، دکتری بیماریشناسی گیاهی، بخش تحقیقات جنگلها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجانغربی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ارومیه، ایران
2پژوهشگر، بخش تحقیقات جنگلها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجانغربی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ارومیه، ایران
3کارشناسارشد زراعت، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجانشرقی، سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، کلیبر، ایران
چکیده
یا دارواش پاکوتاه با نام علمی Arceuthobium oxycedri (DC.) M. Bieb.یک گیاه نیمهانگل از تیره Viscaceae است که از عوامل مهم خسارتزا به درختان اُرس (Juniperus spp.) در مناطق مختلف ایران از جمله شمال کشور و دامنههای جنوبی رشته کوه البرز بوده و از روی گونههای Juniperus polycarpus و J. excelsa گزارش شده است (Dehshiri, 2011; Fallahchaei et al., 2011; Kavosi et al., 2012). با استقرار آن در روی شاخههای درختان اُرس، بذردهی و فعالیتهای فیزیولوژیک گیاه میزبان کاهش یافته و حتی بستر برای خسارت آفات و بیماریهای گیاهی فراهمتر میشود (Fallahchaei et al., 2011; Kartoolinejad et al., 2024). اُرس یا سرو کوهی از مهمترین گونههای سوزنی برگ ایران است که در مناطق کوهستانی دامنههای جنوبی رشته کوه البرز، بخشهای شمالی خراسان و رشته کوههای هزارمسجد، ارسباران و بسیاری از ارتفاعات داخلی در ناحیه رویشی ایران-تورانی پراکنش دارد (Kartoolinejad et al., 2024). گونه Juniperus communis L. درختچهای راست یا خیزان، با شاخههایی با پوست قهوهای تا خاکستری-قهوهای و شاخهچههای جوان سهوجهی میباشد که برگهای آن نوک تیز و سوزنیشکل بوده و در منطقه ارسباران از اهمیت اکولوژیکی بالایی برخوردار است (شکل 1- A) (Zolfghari et al., 2013). در مطالعه انجام شده در جنگلهای ارسباران، تودهای از درختان اُرس J. communis آلوده به یکنوع گیاه نیمهانگل در منطقه مکیدی از توابع شهرستان کلیبر با موقعیت جغرافیایی (طول "1/17 '54 °46 و عرض "3/55 '50 °38) و ارتفاع 1556 متر مشاهده گردید. این گیاه نیمهانگل دارای برگهای فلس مانند، ساقههای بندبند، گلهای تکجنسی و دوپایه و بساک یک خانهای بود که با تطبیق مشخصات ریختشناسی آن با منابع علمی معتبر از جمله فلور ایران شمارههای 73-72 (Dehshiri, 2011) تحت نام علمی A. oxycedri مورد شناسایی قرار گرفت (شکل 1- B). نمونه هرباریومی این گیاه نیمهانگل به شماره 11054 در هرباریوم مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجانغربی با نمایه بینالملی WESTA نگهداری میشود. بنا به دانش ما این اولین مورد از ابتلای درختان اُرس گونه J. communis به گیاه نیمهانگل اُرسواش در ایران و اولین مورد از مشاهده این گیاه نیمهانگل در جنگلهای ارسباران میباشد.
1Corresponding author, PhD of Plant Pathology, Forests and Rangelands Research Department, West Azerbaijan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Urmia, Iran.
2Researcher, Forests and Rangelands Research Department, West Azerbaijan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Urmia, Iran
3MSc of Agronomy, Natural Resources and Watershed Department of East Azerbaijan, Natural Resources and Watershed Management Organization, Kaleybar, Iran