1سرباز نخبه، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
2استادیار پژوهش، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.
3دانشیار پژوهش، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
4دانشیار، گروه گیاهپزشکی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
چکیده
سابقه و هدف: فیتوپلاسماها، باکتریهای کوچک و بدون دیواره سلولی هستند که به عنوان انگلهای اجباری در بافتهای آبکش گیاهان زندگی میکنند و میتوانند موجب بروز بیماریهای مهمی در گیاهان شوند. این باکتریها به دلیل فقدان دیواره سلولی، قادر به نفوذ به سلولهای گیاهی هستند و از مواد مغذی گیاهان استفاده میکنند. فیتوپلاسماها به عنوان بیمارگرهای گیاهی شناخته میشوند و میتوانند به طور مستقیم بر فرآیندهای متابولیکی گیاه تأثیر بگذارند. علائم ناشی از آلودگی فیتوپلاسما شامل زردی برگها، کوتولگی، تغییر شکل گلها به ساختارهای برگی (فیلودی)، و کاهش باردهی گیاهان میباشد. این علائم نه تنها بر سلامت گیاه تأثیر میگذارد بلکه میتواند به کاهش تولید محصولات کشاورزی و خسارات اقتصادی قابل توجهی منجر شود. با توجه به اهمیت کشاورزی در تأمین امنیت غذایی و معیشت کشاورزان، شناخت و مدیریت بیماریهای ناشی از فیتوپلاسماها ضروری است. مواد و روشها: در این تحقیق، نمونهبرداری از درختان تاغ که دارای علائم بوته جارویی بودن هستند، در مناطقی از استانهای قم و تهران انجام شد تا بررسی دقیقی از وجود فایتوپلاسما در این گیاهان صورت گیرد. برای این منظور، از روش استخراج دیانای کل استفاده شد که شامل جداسازی و خالصسازی دیانای از بافتهای گیاهی بود. این فرایند نیازمند دقت بالا و رعایت شرایط خاص برای جلوگیری از آلودگی نمونهها است. پس از استخراج دیانای، از روش پیسیآر آشیانه (Nested-PCR) برای شناسایی و تأیید حضور فایتوپلاسما در نمونهها استفاده گردید. نتایج و یافتهها: نتایج تحقیقات نشان داد که فایتوپلاسما در برخی مناطق استانهای قم و تهران به طور گسترده حضور دارد و این موضوع میتواند خطری جدی برای تاغزارهای این استان ها محسوب شود. این یافته به ویژه از آن جهت حائز اهمیت است که اولین گزارش از بروز بیماری فیتوپلاسمایی روی درختان تاغ در ایران و حتی در سطح جهانی به شمار میرود. تاغزارها، به عنوان اکوسیستمهای مهم بیابانی، نقش حیاتی در حفظ خاک و جلوگیری از فرسایش آن دارند و شیوع فایتوپلاسما میتواند به تخریب این زیستگاهها منجر شود. همچنین، نتایج نشاندهنده نیاز فوری به اقدامات کنترلی برای جلوگیری از گسترش این بیماری هستند، زیرا تاغزارها نه تنها برای محیط زیست بلکه برای معیشت جوامع محلی نیز اهمیت دارند. نتیجهگیری: ضرورت انجام مطالعات بیشتر و اتخاذ تمهیدات لازم برای مدیریت و کنترل بیماری فایتوپلاسمایی در تاغزارها به وضوح احساس میشود. با توجه به گسترش این بیماری در مناطق مختلف، شناسایی ناقلهای بیماری و روشهای انتقال آنها از اهمیت ویژهای برخوردار است. این شناسایی میتواند به محققان و کارشناسان کمک کند تا استراتژیهای مؤثری برای کنترل و پیشگیری از شیوع بیماری طراحی کنند. بنابراین، نیاز به یک رویکرد جامع و چندجانبه برای مدیریت این بیماری وجود دارد که شامل تحقیقات علمی، همکاری بین بخشی و مشارکت جامعه محلی باشد تا به حفظ سلامت تاغزارها و اکوسیستمهای مرتبط کمک شود. همچنین، آموزش کشاورزان درباره علائم بیماری و روشهای پیشگیری نیز باید جزء برنامههای مدیریتی قرار گیرد تا بتوان خسارات ناشی از فایتوپلاسما را کاهش داد.