| تعداد نشریات | 284 |
| تعداد نشریات سازمان | 82 |
| تعداد شماره‌ها | 3,081 |
| تعداد مقالات | 34,377 |
| تعداد مشاهده مقاله | 48,070,729 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 78,958,613 |
مدلی برای بهینهسازی صادرات کشاورزی ایران: تأکید بر مزیتهای نسبی منطقه‌ای و پایداری منابع آب | ||
| طبیعت ایران | ||
| مقاله 3، دوره 10، شماره 3 - شماره پیاپی 52، مرداد و شهریور 1404، صفحه 9-17 اصل مقاله (302.48 K) | ||
| نوع مقاله: دیدگاه‌ها | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22092/irn.2025.134399 | ||
| نویسندگان | ||
| شاهرخ شجری* 1؛ اسکندر زند2 | ||
| 1دانشیار پژوهش، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران | ||
| 2استاد پژوهش، مؤسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران، | ||
| چکیده | ||
| صادرات محصولات کشاورزی ایران بین سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۳، با رشدی بیش از ۱۷۷درصد از حدود 75/3 میلیون تن به 4/10 میلیون تن افزایش یافته است. با توجه به قرارگیری ۹۴درصد از مساحت ایران در مناطق خشک و نیمه‌خشک و کاهش ۳۰درصدی منابع آب تجدیدپذیر طی دو دهه اخیر، این پژوهش ضمن بررسی وضعیت صادرات محصولات کشاورزی، به طراحی الگوی مناسب صادرات کشاورزی مبتنی بر شاخص‌های مزیت نسبی منطقه‌محور و با حفظ منابع کمیاب آب، ارزش اقتصادی آب مجازی با تمرکز بر ملاحظات محیط‌‌زیستی می‌پردازد. الگوی پیشنهادی با تقسیم کشور به هفت منطقه کلان اکولوژیک، امکان افزایش ۴۲درصدی ارزش صادرات محصولات کشاورزی را با تأکید بر حفظ منابع آبی فراهم می‌کند. به‌طورکلی، نتایج حاصل از این تقسیم‌بندی اکولوژیک- کشاورزی، بیانگر آن است که سیاست‌گذاری کشاورزی و مدیریت منابع آب در ایران نمی‌تواند بر مبنای رویکرد یکسان‌سازی مزیتهای نسبی و اقتصادی مناطق و تعمیم آن به سطح ملی انجام شود، بلکه لازم است هر پهنه با توجه به شرایط ویژه اقلیمی، منابع آب، ویژگی‌های خاک و مزیتهای نسبی خود، راهبردهای اختصاصی تولید و صادرات داشته باشد. چنین رویکردی، علاوه‌‌بر ارتقای بهره‌وری و پایداری تولید، تاب‌آوری بخش کشاورزی را در برابر مخاطرات ناشی از تغییرات اقلیمی و محدودیت‌های آبی به‌طور معناداری افزایش می‌دهد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| مزیت نسبی منطقه‌ای؛ مزیت اقتصادی؛ آب مجازی؛ الگوی کشت پایدار؛ صادرات کشاورزی؛ ایران | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A Model for Optimizing Iran's Agricultural Exports: Emphasis on Regional Comparative Advantages and Water Resources Sustainability | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Shahrokh Shajari1؛ Eskandar Zand2 | ||
| 1Associate Professor, Agricultural Research, Education and Extension Organization, Tehran, Iran. | ||
| 2Professor, National Plant Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization, Tehran, Iran, | ||
| چکیده [English] | ||
| Iran’s agricultural exports rose by over 177 percent, from approximately 3.75 million tons to 10.4 million tons, between 2011 and 2024. This growth has occurred despite the fact that 94% of Iran’s land area lies in arid and semi-arid regions, and the country has experienced a 30% decline in renewable water resources over the past two decades. Against this backdrop, the present study examines the status of Iran’s agricultural exports and proposes a tailored export model based on region-specific comparative advantage indicators, while safeguarding scarce water resources. The model integrates the economic value of virtual water (estimated at a shadow price of USD 1.2 per cubic meter) and emphasizes environmental considerations. The findings indicate that applying localized agricultural comparative advantages uniformly at the national scale results in an annual waste of 2.8 billion cubic meters of the country’s scarce water resources. In contrast, the proposed framework—dividing the country into seven macro-ecological zones—offers the potential to increase the value of agricultural exports by 42% while prioritizing water conservation. Overall, the results of this ecological-agricultural zoning underscore that agricultural policy and water resource management in Iran cannot rely on a homogenized, nationwide approach to comparative and economic advantage. Instead, each region must develop specific production and export strategies that reflect its unique climatic conditions, water resources, soil characteristics, and comparative strengths. Such a differentiated approach not only enhances productivity and sustainability but also significantly improves the resilience of the agricultural sector to climate change and water scarcity. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Regional Comparative Advantage, Economic Advantage, Virtual Water, Sustainable Cultivation Pattern, Agricultural Exports, Iran | ||
| مراجع | ||
|
افکاری سرهایی، ب.، فارسی، م.م.، کیانپور.ر. و رفیعی، ح.، 1402. بررسی صادرات محصولات کشاورزی. گزارش پژوهشی مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، 14 صفحه.
پورمحمدی، م. و فلاح‌پور، ح.، 1401. تحلیل مزیت نسبی منطقه‌ای در کشاورزی با تأکید بر مدیریت منابع آب. مجله اقتصاد کشاورزی ایران، ۱۵(۳): ۴۵-۶۷.
سازمان هواشناسی کشور، 1402. داده‌های بارش و خشک‌‌سالی استان‌های ایران (دوره ۱۳۹۵-۱۴۰۰). گزارش فنی شماره ۰۳-۲۲۱.
شجری، ش.، 1389. بهینهسازی سیاستهای تولید، صادرات و واردات محصولات کشاورزی استان فارس، سازمان بازرگانی فارس، وزارت بازرگانی.
شجری، ش.، 1391. بهینهسازی الگوی بهره‌‌برداری از منابع آبی در جهت حداکثر کردن منافع اجتماعی در استان فارس، انتشارات سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی.
شجری، ش.، 1395. تدوین استراتژی‌‌های توسعه صادرات محصولات کشاورزی در استان فارس. انتشارات سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی.
شجری، ش.، 1400. تحلیل و بررسی روند صادرات، ساختار بازار جهانی و تعیین بازار هدف محصولات زراعی منتخب. انتشارات سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی.
شجری، ش.، 1400. تحلیل و بررسی روند صادرات، ساختار بازار جهانی و تعیین بازار هدف محصولات باغی منتخب. انتشارات سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی.
شرکت مدیریت منابع آب ایران، 1401. گزارش بیلان آب‌های زیرزمینی حوضه‌های آبریز اصلی. کد انتشار ۱۴۰۱-۰۷۴.
صفری‌نژاد، ع. و همکاران، 1400. تدوین الگوی بهینه کشت منطقه‌ای مبتنی بر شاخص‌های پایداری منابع آب. نشریه آب و خاک، ۳۵(۴): ۸۲۱-۸۴۰.
گزارش مرکز مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق بازرگانی ایران. (1402). بررسی صادرات محصولات کشاورزی ایران. انتشارات مرکز مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق بازرگانی ایران.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، 1400. تحلیل اقتصادی سیاستهای صادرات محصولات کشاورزی در شرایط کم‌آبی. گزارش شماره ۱۸۷۳۵.
وزارت جهاد کشاورزی، 1402. آمارنامه کشاورزی سال ۱۴۰۱. معاونت برنامه‌ریزی و اقتصادی. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 87 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 84 |
||